ރިޕޯޓް: ރައީސް ޔާމީންގެ ޖަލު ހުކުމާމެދު ބޭރު ދުނިޔޭގެ ކަންބޮޑުވުން ނެތީތަ؟

ރައީސް މައުމޫން އަބްދުލް ގައްޔޫމްގެ ވެރިކަމުގެ ތެރޭގައި ސިޔާސީ ފަރާތްތަކާ މެދު އަމަލުކުރި ގޮތުންނާއި އެތައް ބަޔަކަށް ހުކުމްކޮށް ޖަލަށް ލުމާ ގުޅިގެން އެ ވެރިކަމުގެ ކަންކަމާ މެދު ބޭރުގެ ދުނިޔޭގެ ކަންބޮޑުވުން އޮތެވެ. އިންޓަނެޓް އާންމު ޒަމާނަކަށް ނުވި ނަމަވެސް ބައިނަލްއަގުވާމީ މުޖުތަމައުއިން ސިޓީތަކާއި ބަޔާންތަކުން އެކަންކަން ކުށްވެރިކުރަމުން ގެންދިޔައެވެ.

އޭގެ ފަހުން ވެރިކަމަށް ވަޑައިގެންނެވި ރައީސް މުހައްމަދު ނަޝީދުގެ ވެރިކަމަކީ ބައިނަލްއަގުވާމީ ފަރާތްތަކުގެ ވަރަށް ބޮޑު ތައީދެއް އޮތް ވެރިކަމެއްގެ ގޮތުގައި ފާހަގަކުރެވުނެވެ. ނަމަވެސް އެ ވެރިކަމުގައި ވެސް ހިންގި ބައެއް ކަންކަމާ ގުޅިގެން ބައިނަލްއަގުވާމީ ބައެއް ޖަމިއްޔާ ޖަމާއަތްތަކުން ބަޔާންތައް ނެރުނެވެ. އެ ވެރިކަން މެދުތެރެއިން ބަދަލުވުމާ އެކު އަނެއްކާ ވެސް އެ އަޑުތައް ގަދަވިއެވެ.

advertisement

ދެން ފެނިގެން ދިޔައީ ރާއްޖޭގެ އެތެރޭގެ ކަންކަމާ މިއިން ޒަމާނަކު ނުބެހޭ ވަރަށް ބައިނަލްއަގުވާމީ ދުނިޔެއިން ބެހެން ފެށި ދުވަސްވަރެކެވެ. ރައީސް މުހައްމަދު ވަހީދު ހަސަންގެ ވެރިކަމަށް ފަހު 2013 ވަނަ އަހަރު ރައީސްކަމަށް ވަޑައިގެންނެވި އަބަދުﷲ ޔާމީންގެ ވެރިކަމުގެ ތެރޭގައި ރާއްޖެ އޮތީ ހޫނު ފެނުގައެވެ.

އަދި އެމަނިކުފާނު ގެންގުޅުއްވި ސިޔާސަތުތަކުގެ ސަބަބުން މަދު ގައުމެއް ފިޔަވައި އެހެން ގިނަ ގައުމުތަކާއި ބައިނަލްއަގުވާމީ ޖަމިއްޔާ ޖަމާއަތްތަކުން ރާއްޖެއާ ވަރަށް ބޮޑަށް ފެއަށް ޖެހުނެވެ. ސިޔާސީ ފަރާތްތައް ހައްޔަރުކޮށް މިނިވަން މީޑިއާ އާއި ނޫސްވެރިންނާ މެދު އަމަލުކުރަމުން ދިޔަ ގޮތުގެ ސަބަބުން ރާއްޖޭގެ އެތެރޭގެ މައްސަލަތަކުގެ ތެރެއަށް ބޭރުގެ ގައުމުތަކުން ވަރަށް ބޮޑަށް ވަނެވެ. ސޯޝަލް މީޑިއާގެ ވަސީލަތްތައް މެދުވެރިކޮށް ކަންކަމާ މެދު ފާޑުކިޔަމުން ގެންދިޔައެވެ. ހާއްސަކޮށް ޔޫރަޕްގެ ގައުމުތަކުންނެވެ. ރާއްޖެއާ ދެކޮޅަށް ތަފާތު ބަޔާންތައް ނެރުނެވެ. ފިޔަވަޅުތައް އަޅައި އިންޒާރުތައް ދިނެވެ. ދެންމެ ދެންމެ ދަތިކުރުމުގެ ފިޔަވަޅުތައް އަޅައިފާނެއޭ ވެސް ހީވި ދަނޑިވަޅުތައް ދިޔައެވެ.

ރައީސް ޔާމީންގެ ސަރުކާރު ފެށުނީއްސުރެ ބަދަލުވުމާ ހަމައަށް އޮތީ ބައިނަލްއަގުވާމީ ފަރާތްތަކުގެ “ހޮޓް ސީޓް”ގައެވެ. ސަބަބުތައް ވެސް ގިނައެވެ. އެމަނިކުފާނު ގެންގުޅުންވި ގޮތް ދޫނުކުރުމާއި ހާރިޖީ ސިޔާސަތު ޗައިނާ ކޮޅަށް ބުރަވެފައި އޮތުމުގެ ނަތީޖާއަކަށްވީ އިންސާނީ ހައްގުތަކަށް މަސައްކަތްކުރާ ގައުމުތަކުން ވެސް ރާއްޖެއާ މެދު ދެކޭ ގޮތް ބަދަލުވުމެވެ.

އެހާތަނާ ޖެހެންދެން މެދުމިނުގެ ހާރިޖީ ސިޔާސަތެއް އޮތް ނަމަވެސް ރައީސް ޔާމީން ވަނީ އެމަނިކުފާނަ ދެކޮޅަށް ބަސްބުނާ ކޮންމެ ބަޔަކާ ދެކޮޅަށް ހަތިޔާރު ނަންގަވާފައެވެ. އިނގިރޭސި ވިލާތާ ޔޫރަޕިއަން ޔޫނިއަނުން ފާޑުކިޔާތީ އިނގިރޭސި ވިލާތާ ދުރަށްޖެހި އެންމެ ފަހުން ކޮމަންވެލްތުން ވެސް ވަކިވިއެވެ.

އެތައް އެހީއެއް ލިބެމުންދިޔަ އަދި ރަނގަޅު ގުޅުންތަކެއް އޮތް ގަތަރާއެކު ސިޔާސީ ގުޅުން ކަނޑައިލެއްވީ ސައުދީގެ ވެރިންގެ ރުހުން ހޯއްދެވުމަށެވެ. އަވަށްޓެރި އަދި އެންމެ އެކުވެރި އިންޑިއާއަށް މޫނު އަނބުރާލައްވައި ޗައިނާ ކޮޅަށް ސިޔާސަތު ބަދަލުކުރެއްވީ ދެ ވަނަ ދައުރެއްގެ ދަހިވެތިކަމުގައި ހިންގެވި “ބިޔަ” މަޝްރޫއުތަކަށް ފަންޑު ހޯއްދެވުމުގެ ބޭނުމުގައެވެ.

ރައީސް ޔާމީންގެ ސަރުކާރުގައި ކުރީގެ ރައީސް މުހައްމަދު ނަޝީދު ޖަލަށް ލެއްވުމުން ދުނިޔޭގެ އެތައް ގައުމަކުން އެކަން ކުށްވެރިކުރިއެވެ. އެތައް ޖަމިއްޔާ ޖަމާއަތްތަކުން ބަޔާންތައް ނެރުނެވެ. އަދި އެމަނިކުފާނު މިނިވަންކުރުމުގައި ފާޅުގައި މަސައްކަތްތަކެއް ކުރިއެވެ. ރައީސް ނަޝީދުގެ އިތުރުން ރައީސް ޔާމީންގެ ބޭބޭފުޅު ކުރީގެ ރައީސް މައުމޫނާއި އަދި ޖުމްހޫރީ ޕާޓީގެ ރައީސް ގާސިމް އިބްރާހީމާއި މަޖިލީހުގެ އެތައް މެންބަރުންނެއް ޖަލަށް ލުމުން ބައިނަލްއަގުވާމީ މުޖުތަމައުއިން ހީވީ ފަޔަށް ހިނިއަރައިގެން އުޅުން ހެންނެވެ. އެކަމާ ދެކޮޅަށް އަޑު އުފުލިއެވެ.

އެވެރިކަން ބަދަލުވެ މި ވެރިކަމުގެ ހަތަރު އަހަރު ފުރި ދައުރު ނިމެން ކައިރިވަނީއެވެ. މި ވެރިކަމުގައި ވެސް ރައީސަކު ދެ ފަހަރެއްގެ މަތިން ޖަލަށް ލައިފިއެވެ. ކުރީގެ ރައީސް ޔާމީންގެ މައްޗަށް ކުރި މަނީލޯންޑަރިންގެ ދައުވާގައި މީގެ ކުރިން ދައުވާކޮށް ކްރިމިނަލް ކޯޓުން ޖަލަށް ލުމުން ސުޕްރީމް ކޯޓުން މިނިވަންކުރިއެވެ. އަދި މިދިޔަ އަހަރު ނިމެނިކޮށް އަނެއްކާ ވެސް އެހެން ދައުވާއެއްގައި ހުކުމްކޮށް މިހާރު ހުންނެވީ ޖަލުގައެވެ.

ކުރީ ސަރުކާރުތަކާ ހިލާފަށް މި ދެ ފަހަރު ވެސް ބައިނަލައަގުވާމީ މުޖުތަމައުއިން ބަހެއް ނުބުނެއެވެ. އަޅައެއް ނުލައެވެ. ރައީސް ޔާމީން މިނިވަންކުރުމުގައި ބައިނަލްއަގުވާމީ އެހީތެރިކަން ހޯދައި ސަރުކާރަށް ފިއްތުންތައް ކުރިމަތިކުރުމަށް ވަރަށް ގިނަ މަސައްކަތްތަކެއް އެމަނިކުފާނަށް ތާއީދުކުރައްވާ ފަރާތްތަކާއި އިދިކޮޅު ޕާޓީ ޕީޕީއެމް އަދި ޕީއެންސީން ކުރި އެވެ. އަދި މިހާރު ވެސް ކުރަމުން އެބަ ގެންދެއެވެ. އެއީ ކުރިއަށް އޮތް ރިޔާސީ އިންތިހާބުގައި އިދިކޮޅު ކެންޑިޑޭޓްކަމާއި ރައީސް ޔާމީންގެ މައްޗަށް ކޮށްފައި ވަނީ ނުހައްގު ހުކުމެއް ކަމަށް ބައިނަލްއަގުވާމީ ފަރާތްތަކަށް ވިސްނައިދެވޭތޯ އެ ފަރާތްތަކުން ކެންޑިނޭޅި މަސައްކަތްތަކެއް އެބަކުރެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް މިހާތަނާ ޖެހެންދެން ވެސް އެއްވެސް ގައުމަކުން ވެސް އަދި އެއްވެސް ޖަމިއްޔާ ޖަމާއަތަކުން ވެސް އެކަމާ ގުޅިގެން އެއްވެސް އެއްޗެއް ބުނެފައެއް ނުވެއެވެ. ރައީސް ޔާމީންގެ ސަރުކާރުގެ މިތުރެއްގެ ގޮތުގައި އޮތް ޗައިނާ އިން ވެސް ޗުއްޕު ވެސް ނުބުނެއެވެ.

ތަޖުރިބާކާރުންގެ ބަސް

ބައިނަލްއަގުވާމީ ދާއިރާގެ ތަޖުރިބާކާރަކު ވިދާޅުވީ ރައީސް ޔާމީންގެ މައްސަލާގައި ބައިނަލްއަގުވާމީ ފަރާތްތަކުން ކަންބޮޑުވުން ފާޅުނުކުރުމުގައި ވަރަށް ގިނަ ސަބަބުތައް އެބަހުރި ކަމަށެވެ. އެއްކަމަކީ އެމަނިކުފާނުގެ މައްޗަށް ކުރެވޭ ތުހުމަތަކީ ސިޔާސީ ކަމަކާ ގުޅިގެން ކުރެވޭ ތުހުމަތަކަށް ނުވުމެވެ. ވައްކަމާއި މަނީ ލޯންޑަރިންގެ މައްސަލަތަކަކީ ބައިނަލްއަގުވާމީ ދުނިޔޭގައި ވެސް ބޮޑެތި ކުށްތަކަށްވުމެވެ.

ހާއްސަކޮށް މަނީލޯންޑަރިންނާ ދެކޮޅަށް ގައުމުތައް ގުޅިގެން މަސައްކަތްތަކެއް ކުރަމުންދާ އިރު އެފަދަ ތުހުމަތެއް ކުރެވޭ އަދި ކުށް ސާބިތުވެފައިވާ ފަރާތެއް މިނިވަންކުރުމަށް ގޮވައިލުން ފަދަ ކަމެއް ކުރުމަކީ އެކުރާ މަސައްކަތްތަކާ މެދު މީހުން ސުވާލު އުފައްދާނެ ކަމެކެވެ. އަދި އެއީ އެއްވެސް ގައުމަކުން ވެސް އަދި އެއްވެސް ޖަމިއްޔާއަކުން ވެސް ކުރާނެ ކަމެއް ނޫން ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ.

Raees Yameen ah Kuri haraan hukumaa dhekolhah hulhumale gai kuriah dhaa ihthijaaju #HaraanHukum #FreePresidentYameen #RY2023 pic.twitter.com/TvnI3RFvo5— Progressive Party of Maldives (@ProgressPartyMV) January 11, 2023

އެހެން ނަމަވެސް ބައިނަލްއަގުވާމީ ފަރާތްތަކުން އަޑު އުފުލަނީ ވަކި ބޭފުޅަކު ވެރިކަމުގައި ހުރުމަކުން ނޫނެވެ. އެކަން އެނގޭ ކަމަކީ ކަންބޮޑުވާ ކަމެއް މެދުވެރިވާ ނަމަ ބައިނަލްއަގުވާމީ މުޖުތަމައު އިން ބަސްބުނާ ކަމެކެވެ. އޭގެ މިސާލަކީ ރައީސް ޔާމީން ޖަލަށް ލުމާ ގުޅިގެން އެމަނިކުފާނުގެ ސަޕޯޓަރުން މިހާރު މާލޭގައި ކުރަމުންދާ މުޒާހަރާތައް ފުލުހުން ނުކުމެ ހުއްޓުވާތީ ބައިނަލްއަގުވާމީ ބައެއް ޖަމިއްޔާ ޖަމާއަތްތަކުން މިހާރު ވެސް ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކޮށްފައިވުމެވެ. ސުލްހަވެރި ކަމާއެކު ކުރާ މުޒާހަރާ އާއި އިހްތިޖާޖުތަކަށް ސަރުކާރުން ހުރަސް ނާޅަން ގޮވާލާފައިވާ ބައިނަލްއަގުވާމީ ފަރާތްތަކުގެ ތެރޭގައި ހިއުމަން ރައިޓްސް ވޮޗް އާއި، އެމްނެސްޓީ އިންޓަނޭޝަނަލް އާއި ޓްރާންސްޕޭރަންސީ މޯލްޑިވްސް އާއި އެސޯސިއޭޝަން ފޯ ޑިމޮކްރަސީ އިން ދަ މޯލްޑިވްސް ހިމެނެއެވެ. ނަމަވެސް އެ ޖަމާއަތްތަކުގެ ކަންބޮޑުވުން އޮތީ ޕީޕީއެމް އާއި ޕީއެންސީން ބުނާ އިދިކޮޅު ކެންޑިޑޭޓް ރައީސް ޔާމީން ޖަލަށް ލުމުގައެއް ނޫނެވެ. އެ ޖަމާއަތްތަކުގެ ކަންބޮޑުވުން އޮތީ މިނިވަންކަމާ އެކު ހިޔާލުފާޅުކުރުމާއި އެއްވެ އުޅުމަށް ހުރަސް އެޅުމުގައެވެ.

އެހެންކަމުން ރައީސް ޔާމީން ޖަލަށް ލައިގެން އަދިވެސް ބައިނަލްއަގުވާމީ އެއްވެސް ފަރާތަކުން ކަންބޮޑުވާތަނެއް ނުފެނެއެވެ. ނުވަތަ އެއީ ސިޔާސީ ކަމެއްގެ ގޮތުގައި ބަޔަކު ސިފައެއް ވެސް ނުކުރެއެވެ. އަދި އެމަނިކުފާނު މިނިވަންކުރުމަށް ބާރު އަޅައި ބަހެއް ވެސް ނުބުނެއެވެ. ބެލެވޭ ގޮތުގައި ކުރެވޭ ތުހުމަތުތަކާއި ސާބިތުވި ކުށްތަކަށް ބަލާއިރު އެއީ ބައިނަލްއަގުވަމީ ފަރާތްތަކުން ބަހެއް ކިޔާނެ ކަމެއް ނޫނެވެ. ރައީސް ޔާމީންގެ މައްސަލާގައި ބައިނަލްއަގުވާމި ފަރާތްތަކުން ކަންބޮޑުވުން ފާޅުނުކުރުމުގެ މައިގަނޑު ސަބަބެއް ކަމަށް ބެލެވެނީ ކުރެވޭ ތުހުމަތުގެ ބާވަތެވެ. އަދި އެމަނިކުފާނުގެ ވެރިކަމުގައި ކަންކަން ހިނގައިދިޔަ ގޮތް ގިނަ ގައުމުތަކާއި ޖަމިއްޔާ ޖަމާއަތްތަކަށް އެނގިފައި އޮތުމަކީ ވެސް އޭގެ ސަބަބެކެވެ.