ރިޕޯޓް: މިނިވަން މުއައްސަސާތައް މާ މަތީގައި!

އާ ގާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން ރާއްޖޭގެ އިދާރީ އޮނިގަނޑުގެ ތެރެއަށް ގެނެވުނު މުހިންމު ބަދަލުތަކުގެ ތެރޭގައި މިނިވަން މުއައްސަސާތައް ހިމެނެއެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ބައެއް މުއައްސަސާތަކަކީ ގާނޫނުއަސާސީގެ ދަށުން އުފައްދާފައިވާ މުއައްސަސާތަކެވެ. އަނެއް ބައި މުއައްސަސާތަކަކީ ވަކި ގާނޫނުތަކެއްގެ ދަށުން އުފައްދާފައިވާ މުއައްސަސާތަކެވެ. މި ތަންތަން އުފައްދާފައި ވަނީ ގިނަ ބާރުތަކަކާ އެކުގައި ދައުލަތުގެ އޮނިގަނޑުން ބޭރުން ވަރަށް ބޮޑު މިނިވަންކަމެއް ދީގެންނެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ސުވާލަކީ ދައުލަތުން ހޭދަކުރަންޖެހޭ މިފަދަ ތަންތަނުގައި ވެސް ލިމިޓްތަކެއް ގެންގުޅެއް ނުޖެހޭ ހެއްޔެވެ؟

މިނިވަން މުއައްސަސާތަކަކީ ނަމުގައި “މިނިވަން” ނަމަވެސް ދައުލަތުން ދިން އެއްޗަކުން ހޭދަކޮށްގެން ހިންގާ ތަންތަނެވެ. އެ ތަންތަނުގެ މިނިވަންކަން އޮންނަނީ ނިންމާ ނިންމުންތަކާއި ކަނޑައަޅާ އުސޫލްތަކުގައެވެ. ތަނަށް ކުރަންޖެހޭ ހޭދަ އާއި މުވައްޒަފުން ކަނޑައެޅުން ފަދަ ކަންކަމުގައި ބަރޯސާ ވާންޖެހެނީ ދައުލަތަށް ނުވަތަ ސަރުކާރަށެވެ. އެހެންކަމުން މިނިވަން މުއައްސަސާތަކުގެ ވެސް މިނިވަންކަމުގެ ނިގޫ ގޮސް ގުޅެނީ ދައުލަތުގެ ބަޖެޓަށެވެ.

advertisement

ބައެއް ފަރާތްތަކުން ދެކޭ ގޮތުގައި މިނިވަން މުއައްސަސާއެއް ނަމަވެސް އެއީ ދައުލަތުގެ އިދާރާއަކަށް ވެފައި އަދި ދައުލަތުގެ ބަޖެޓުން ހަރަދުކުރާ ތަންތަނަށް ވުމުން މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ތަންފީޒުކުރަންޖެހެނީ ދައުލަތާއި ސަރުކާރުގެ ސިޔާސަތުތަކެވެ. ހިންގުމުގެ އޮނިގަނޑުތަކާއި އުސޫލްތައް ވެސް ދައުލަތް ނުވަތަ ސަރުކާރުގެ ހިންގުމުގެ އޮނިގަނޑުގެ މައިގަނޑު އުސޫލްތަކާއި ތަފާތުވެގެން ނުވާނެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް މިހާތަނަށް އެކަން އޮތީ އެހެނެއް ނޫނެވެ. ހިންގުމުގެ އޮނިގަނޑާއި މުވައްޒަފުންގެ ކަންކަމާއި ހިންގާ ގަވާއިދުތަކާއި އިނާޔަތްތައް އަދި މުސާރައިގެ އޮނިގަނޑު ފަދަ ކަންކަން ވެސް އޮތީ ވަރަށް ބޮޑަށް ދޫކޮށްލެވިފައެވެ. އެހެންކަމުން އެކި  މުއައްސަސާތަކުގައި އަމަލުކުރަނީ ވެސް އެކި ގޮތް ގޮތަށެވެ. އެއް ތަނެއްގައި އެއް މަގާމެއްގައި ހުންނަ މުވައްޒަފުންގެ މުސާރަޔާއި އިނާޔަތްތައް ވެސް ތަފާތެވެ. ޗުއްޓީގެ ކަންކަން ވެސް ތަފާތެވެ.

ދާދިފަހުން ސޯޝަލް މީޑިއާގައި ވަޒީފާއާ ބެހޭ ޓްރައިބިއުނަލްގެ މެންބަރެއްގެ ވިހެއުމުގެ ޗުއްޓީއާ ގުޅިގެން ގިނަ ބަޔަކު އަންނަނީ ބަހުސް ކުރަމުންނެވެ. ދެ މަހުގެ ދަރިފުޅު ގޮވައިގެން އޮފީހުގައި އިންނަވަނިކޮށް ނަންގަވާފައިވާ ފޮޓޯއަކާ އެކު އެ މެންބަރު ވަނީ ސޯޝަލަ މީޑިއާ އަށް ޝަކުވާއެއް ދޫކޮށްލައްވާފައެވެ. ސަރުކާރުގެ ސިޔާތުގެ ދަށުން ވިހެއުމުން ލިބޭ ހަ މަހުގެ ޗުއްޓީ ނުލިބުމުގެ ޝަކުވާއެވެ. އެހެންކަމުން ދަރިފުޅު ގޮވައިގެން އޮފީހަށް ނުކުންނަވަން މަޖުބޫރުވީ ކަމަށާއި ނަމަވެސް ދަރިން ގޮވައިގެން އޮފީހަށް ހާޒިރުވުން ވެސް މަނާކޮށްފައިވާ ކަމަށް ތުހުމަތުކުރައްވާފައި ވެއެވެ.

އެކަމަށް ރައްދު ދީ ޓްރައިބިއުނަލް އިން ވެސް ވަނީ ބަޔާނެއް ނެރެފައެވެ. އެ މުއައްސަސާއިން ބުނެފައި ވަނީ ޓްރައިބިއުނަލްގެ މެމްބަރު މަރިޔަމް ޝަމްއާ އިބްރާހިމް ވާހަކަ ދައްކަވަނީ ކަންކަން އޮޅޭ ގޮތަށް ކަމަށާއި 30 ދުވަހުގެ ޗުއްޓީ އާއި އާއިލީ ޒިންމާގެ ދުވަސްތައް ވެސް ލިބެން އޮތް އިރު އެ ކަމަށް އެދިވަޑައިގެންފައި ނުވާ ކަމަށެވެ. އެދިވަޑައިގެންނެވީ ވިހެއުމުން ލިބޭ ހަ މަހުގެ ޗުއްޓީއަށް ކަމަށް ވިޔަސް އެއީ ހަމައެކަނި މުވައްޒަފުންނަށް ލިބޭ ޗުއްޓީއެއް ކަމަށާއި މެންބަރުންނަށް އެ ގޮތަށް ޗުއްޓީ ދޭން ނުފެންނަ ކަމަށް ފާސްކުރީ ޝަމްއާ ވެސް ވޯޓު ދެއްވައިގެން ކަމަށެވެ. އެ ގޮތަށް އެކަން ނިންމީ މެންބަރުންގެ މެދުގައި މަޝްވަރާކުރެވި ހަތް މެންބަރުން ތިއްބަވާ ޓްރައިބިއުނަލްގައި ފަސް މެންބަރުންނަކީ އަންހެން މެންބަރުން ކަމަށް ވުމުން ހުރިހާ އަންހެން މެމްބަރުން ހަ މަސް ދުވަހުގެ މެޓާނިޓީ ލީވެއް ނެގުމުން އިދާރާގެ މަސައްކަތަށް ބުރޫއަރައި އާއްމުންގެ ހައްގުތަކަށް އެކަމުގެ ސަބަބުން ސީދާ ގޮތެއްގައި އަސަރުކުރާ ކަމަށް މެމްބަރުންނަށް ގަބޫލުކުރެއްވިގެން ކަމަށް ވެސް ޓްރައިބިއުނަލް އިން ނެރުނު ބަޔާނުގައި ބުނެފައި ވެއެވެ.

ވިހެއުމުން ލިބޭ ހަ މަހުގެ ޗުއްޓީއަކީ  ސަރުކާރުގެ ސިޔާސަތެކެވެ. އެ ސިޔާސަތުގެ ދަށުން ސިވިލް ސާވިސްގެ ކޮންމެ މުވައްޒަފަކަށް ވެސް އެ ހައްގު ލިބެ އެވެ. ސަރުކާރުގެ ބައެއް ކުންފުނިތަކުން ވެސް މި ސިޔާސަތު ތަންފީޒުކުރެއެވެ. އަދި ބައެއް މިނިވަން މުއައްސަސާތަކުން ވެސް މި ގޮތަށް ކަންކަން ބަދަލުކުރިއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް އަނެއް ބައި ތަންތަނުން ނިންމީ މުވައްޒަފުންނަށް ވަކި ގޮތަށް ޗުއްޓީ ހަމަޖައްސާފައި މެންބަރުންނަށް ވަކި ގޮތަކަށެވެ. އެ ފުރުސަތު ލިބުނީ އެއީ މިނިވަން މުއައްސަސާއަކަށް ވާތީއެވެ.

މިއީ ހަމައެކަނި ޗުއްޓީގެ މައްސަލައެވެ. އެހެންކަންކަމުގައި ވެސް މި ތަފާތުކުރުންތައް އެބަހުއްޓެވެ. އެ ގޮތުން މެންބަރުންނަށް އިންޝުއަރެންސް ހަމަޖައްސާފައި އޮންނަ ގޮތާ ގުޅިގެން ވެސް ބައެއް ފަރާތްތަކުން ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކުރެއެވެ. އެ ގޮތުން މިނިވަން މުއައްސަސާތަކުގެ މެންބަރުންނަށް ދައުލަތުގެ އިންޝުއަރެންސް “އާސަންދަ”ގެ އިތުރުން ސަރުކާރުގެ ވަޒީރުންނާއި މަޖިލީހުގެ މެންބަރުން ފަދައިން ބޭރު ގައުމުތަކުން ވެސް ބޭސްފަރުވާކުރެވޭނެ ބޮޑު އިންޝުއަރެންސް ޕެކޭޖެއް ހަމަޖައްސާފައި އޮވެއެވެ. ބައެއް ފަރާތްތަކުން ދެކޭ ގޮތުގައި ސަރުކާރުގެ ހުރިހާ މުއައްސަސާތަކަށް ވެސް އަދި ހުރިހާ ރައްޔިތުންނަށް ވެސް އިންޝުއަރެންސް ފަދަ ހިދުމަތްތައް ލިބެންޖެހޭނީ އެއް ހަމައަކުންނެވެ.

އަނެއް ބަޔަކު ދެކޭ ގޮތުން މުނިވަން މުއައްސަސާތަކުގައި އެކަން ތަފާތުވުމުގައި ސަބަބުތަކެއް ވެސް އެބަހުއްޓެވެ. އެއް ކަމަކީ މިނިވަން މުއައްސަސާތަކުގެ މެންބަރުންގެ މުސާރަ ވެސް އެހެން އިދާރާތަކުގެ ވެރިންނަށް ވުރެ ބޮޑުކޮށްފައި އޮންނަ މައިގަނޑު ސަބަބު ކަމަށްވާ މިނިވަންކަން ދެމެހެއްޓުމެވެ. އެހެން ވަޒީފާއަކަށް ބަރޯސާ ނުވެ މިނިވަންކަމުގައި ދިރިއުޅޭވޭނެ އެކަށޭނަ މުސާރައެއް ދިނުމަކީ އެކަން އެގޮތަށް ކުރުމުގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ގެންގުޅުނު ވިސްނުމެވެ. އެހެންކަމުން މުސާރަޔާއި އިނާޔަތްތައް ވެސް ކަނޑައެޅުމުގެ ބަހުސްގެ ތެރެއިން މަޖިލީހުގެ ވިސްނުމަކަށްވީ މިނިވަން މުއައްސަސާތަކުގައި ތިބޭ ފަރާތްތަކަށް މިނިވަންކަމާ އެކު އަބުރުވެރި ދިރިއުޅުމެއް އުޅެވޭނެވަރުގެ މުސާރަޔާއި އިނާޔަތްތައް ދިނުމެވެ. ބާރުތައް ވެސް ދީފައި ވަނީ އެ ވިސްނުމުގައެވެ. އެ ވިސްނުމުން ބަލާއިރު މިއީ މުޅިއަކުން ގޯސް ގޮތެކޭ ވެސް ބުނެވޭކަށް ނެތެވެ.

އެހެންނަމަވެސް ސަރުކާރުގެ މައިގަނޑު ސިޔާސަތުތައް ތަންފީޒުކުރުމުގައި އެކި މުއައްސަސާތަކުން އެކި ގޮތަށް އަމަލުކުރުމަކީ ވެސް މުޅިއަކުން ހަމަޖެހޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. އެތެރޭގެ ގަވާއިދުތަކާއި ހިންގުމުގެ އޮނިގަނޑު ކޮންމެ ގޮތަކަށް އޮތް ނަމަވެސް ބަޖެޓަކީ ސަރުކާރުން ކަނޑައަޅާ އެއްޗަކަށް ވާތީ މިނިވަން މުއައްސަސާތަކުގެ މީޒާން ވެސް ހުންނަންޖެހޭނީ ސަރުކާރުގެ ސިޔާސަތާ އެއްގޮތަށް ކަމަށް ގަބޫލުކުރެވެއެވެ. އަދި ގާނޫނުގައި ވެސް އެކަން ކަނޑައެޅުން މުހިންމެވެ. އޭރުން އެކި މުއައްސަސާތަކުން އެކި ގޮތަށް އަމަލުކުރާކުރުމަށް ނިންމުމެއް އަންނާނެއެވެ. މިނިވަން މުއައްސަސާއަކަށް ވުމުން ސަރުކާރުގެ ސިޔާސަތަށް ގޮންޖަހައި މާ މަތީގައި އުޅޭ ބަޔަކަށް ވުމަށް ފުރުސަތު ދެވިގެން ނުވާނެއެވެ.