Boahiyaavehikamah oi emme bodu huras: 20 percent Equity!

ތޮއްޖެހިފައިވާ މި މާލޭގައި އެންމެ ބޮޑު އެއް މައްސައަކީ ބޯހިޔާވަހިކަމެވެ. އުމުރު ހުސްވަންދެން ބޮޑު ކުލި ދީގެން ދިރިއުޅެން ޖެހުމެވެ. އެކަށީގެންވާ މުސާރައެއް ނުވަތަ އާމްދަނީއެއް ލިބޭ މީހާ ވެސް ދަރަނީގެ ދަންތުރަތަކުގައި ޖެހި ފިތި ނޭވާ ނުލެވި ވަނީ އަހަރުން އަހަރަށް ބޮޑުވަމުން ދާ ކުލީގެ ސަބަބުންނެވެ. މާލޭގައި އުފެދިފައިވާ ބޮޑެތި ހުރިހާ މައްސަލައެއްގެ ކޮޅު ގޮސް ގުޅެނީ ވެސް ބޯހިޔާވަހިކަމާއި ކުއްޔާއެވެ. އާއިލީ މައްސަލަތަކުން ފެށިގެން މަސްތުވާތަކެއްޗާއި ފޭރުމާއި ހިޔާނާތާއި ބިދޭސީންގެ މައްސަލަތަކާއި އެ ނޫން ވެސް މައްސަލަތަކުގެ ކޮޅުން ކޮންމެ ވެސް ހިސާބަކުން ގޮސް ގުޅެނީ ބޯހިޔާވަހިކަމާއި ކުއްޔާއެވެ.

ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ މައްސަލައަށް ހައްލު ހޯދުމަށް ތަފާތު އެކި ގޮތް ގޮތަށް ވާހަކަ ދެކެވުނަސް ހަގީގީ ހައްލަކާ ދިމާއަށް މިހާތަނަށް ވެސް މިސްރާބު ޖެހިފައެއް ނުވެއެވެ. ސޯޝަލް ހައުސިން ފޯރުކޮށްދިނުމަށް ތަފާތު ސަރުކާރުތަކުން އެކި ނަންނަމުގައި މަޝްރޫއުތައް ހިންގި ނަމަވެސް އެއީ ހައްލުގެ ކޮޅެއް މެދެއް ފެންނަން އޮތް ކަމެއް ނޫނެވެ. އެ ތަންތަން ދޫކުރާ ގޮތާ މެދު ޝައްކުރުކުމުގެ ފުރުސަތު އަބަދު ވެސް އޮންނާނެއެވެ. އޭގެ މައިގަނޑު ސަބަބަކީ މާލޭގެ އާބާދީގެ ބޮޑު ބަޔަކަށް ބޯހިޔާވަހިކަން ބޭނުންވެފައި ވުމެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ކުޑަ އާމްދަނީއެއް ލިބޭ ފަރާތްތަކާއި އަމިއްލަ ބިން އޮވެ އެތަންތަން ހެދޭނެ ގޮތެއް ނެތިފައި ތިބި ފަރާތްތަކާއި އެކަށީގެންވާ އާމްދަނީއެއް ލިބުނު ނަމަވެސް ލޯނު ނަގައިގެން ބިން ނުވަތަ ފްލެޓް ގަނެވޭނެ މަގެއް ތަނަވަސްވެފައި ނެތް މީހުން ގިނައެވެ.

advertisement

މާލޭގައި ކުލިތައް ހުރި ގޮތަށް ބަލާއިރު ދެ ކޮޓަރީގެ އެޕާޓްމަންޓެއްގެ ކުލި އުޅެނީ 15،000-20،000ރ. އާ ދެމެދުގައެވެ. ތިން ކޮޓަރީގެ އެޕާޓްމަންޓެއްގެ އަގު އުޅެނީ 20،000ރ އިން ފެށިގެން ގޮސް 30،000ރ.އާ ދެމެދުގައެވެ. މިއީ ދެ ކޮޓަރި ނުވަތަ ތިން ކޮޓަރީގެ އެޕާޓްމަންޓެއް ގަނެގެން 20 އަހަރުގެ ތެރޭގައި އަގު ދައްކައި ހަލާސްކުރާ ނަމަވެސް ގާތްގަނޑަކަށް މަހެއްގެ މައްޗަށް ދައްކަންޖެހޭނެ ވަރެވެ. ސުވާލަކީ ތަނެއް ގަތުމުގެ ބަދަލުގައި އުމުރު ދުވަހު މި ވަރުގެ ބޮޑު ކުއްޔެއް ދީގެން ގިނަ ބަޔަކު ދިރިއުޅެނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟

ސުވާލުގެ ޖަވާބު ގޮސް ގުޅެނީ ރާއްޖޭގެ ބޭންކްތަކާ އެވެ. ބޯހިޔާވަހިކަން ފޯރުކޮށްދިނުމުގައި ވިޔަފާރި އިސްކުރާ ސިޔާސަތެއް ބޭންކްތަކުގައި އޮތުމުންނެވެ. އަދި ދައުލަތުގެ މާލީ އިދާރާ އިން ވެސް އެކަމަށް އަމާޒުކޮށް އެކަށީގެންވާ ސިޔާސަތެއް އެކުލަވާލެވިފަައި ނެތުމުންނެވެ.

ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ބޭންކްތަކަކުން ވެސް ހޯމް ލޯން ދޫކުރަނީ އެހެނިހެން ކޮމާޝަލް ލޯންތައް ވެސް ދޫކުރާ އުސޫލުން އިކުއިޓީގެ ގޮތުގައި ލޯނުގެ 20 ޕަސެންޓް ބެހެއްޓުމަށް ފަހުއެވެ. ނަމަވެސް ސުވާލަކީ ބޮޑެތި ރިސޯޓްތަކާއި ވިޔަފާރިތަކަށް ލޯނު ދޫކުރާ އުސޫލުން އާންމު އަސާސީ ޚިދުމަތަކަށް ލޯނު ދޫކުރުމުގައި އަމަލުކުރަންޖެހޭ ހެއްޔެވެ؟ ކޮމާޝަލް ބޭންކްތަކަށް ފަހަރެއްގައި އެއީ އެކަން ކުރެވެން އޮތް ހަމައެކަނި ގޮތަށް ވެދާނެއެވެ. ނަމަވެސް ދައުލަތެއްގެ ސިޔާސަތު ފެށިގެން އަންނަނީ އެތަނެއްގެ ރައްޔިތުންގެ އަސާސީ ބޭނުންތަކުން ކަމަށްވާ އިރު މި ރާއްޖޭގައި ބޯހިޔާވަހިކަމަށް ބޭނުން ވެފައި ތިބި އެތައް ބަޔަކު ތިބެ، އަދާހަމައަށް ވެސް އެކަމަށް މަގުފަހިކުރާނެ ސިޔާސަތެއް އެކުލަވާާފައި ނުވުމަކީ ދައުލަތެއްގެ ފެއިލްވުމެކެވެ. ހަމައެކަނި މާލެއެއް ނޫނެވެ. ރަށްރަރަށުގައި ބިން އޮވެމެ، އެތަންތަން ތަރައްގީ ނުކުރެވި ވަނީ އިކުއިޓީގެ ގޮތުގައި ލޯނުގެ 20 ޕަސެންޓް ދައްކަންޖެހުމެވެ. މާކެޓްގައި އަތްފޯރާ ފަށުގައި ފްލެޓްތައް ނެތުމުން މާލެ ސަރަހައްދުގެ ފަރާތްތަކަށް ވެސް މި ބޮޑު އިކުއިޓީ އަށް އިންވެސްޓްކުރުމަކީ ފަސޭހަ ކަމެއް ނޫނެވެ.

މިސާލަކަށް ބަލަމާ ހިނގާށެވެ. ގާތްގަނޑަކަށް ދެމަފިރިންގެ އާމްދަނީ އަށް 50،000ރ. ލިބޭ މީހަކަށް ވެސް ފްލެޓެއް ނުވަތަ ބޯހިޔާވަހިކަމެއް ހޯދުމަކީ މި މާލޭގައި ކުޅަދާނަ ކަމެއް ނޫނެވެ. ފުރަތަމަ ބޭންކްގެ ޝަރުތު ވެސް ހަމަވަނީ މަހެއްގެ މައްޗަށް 60،000ރ. ގެ އަމްދަނީއެއް ލިބޭ ނަމައެވެ. އޭގެ އިތުރުން 2.8 މިލިއަން ރުފިޔާގެ ފްލެޓެއް ގަތުމަށް 20 އަހަރު ދުވަސް ވަންދެން 560،000ރ. ބޭންކްގައި ބަހައްޓަންޖެހެއެވެ. މި ވަރުގެ ބޮޑު އަދަދެއް އެހާ ދުވަސް ވަންދެން ބޭންކްގައި ބެހެއްޓުމުގެ ބަދަލުގައި އެ އަދަދަށް ފައިސާ އެއްކުރުމަށް ފަހު ވިޔަފާރިކޮށް ކުލި ދައްކަ ދައްކައި ހުރުން ވެސް މާ ރަނގަޅެވެ. ހަމައެއާ އެކު 20 އަހަރު ވަންދެން 30،000 ވަރަކަށް ހާސް ރުފިޔާ މަހަކު ބޭންކަށް ދައްކަން ޖެހުމަކީ ވެސް ބޯހިޔާވަހިކަމަށް އޮތް ޑިމާންޑް ކުޑަނުވާނެ ކަމުގެ ހެއްކެކެވެ.

އަތްފޯރާ ފަށުގައި ބޯހިޔާވަހިކަން ފޯރުކޮށްދިނުމުގެ ނަމުގައި ބޭންކްތަކުގައި އެފޯޑަބަލް ހައުސިން ލޯންގެ ނަމުގައި 5-20 ޕަސެންޓާ ދެމެދުގެ އިކުއިޓީ ބަހައްޓަންޖެހޭ ގޮތަށް 5-6 ޕަސެންޓް އިންޓަރެސްޓްގައި ލޯން ދިނުމަށް ބޭންކްތަކުގެ ވެބްސައިޓްތަކުގައި އެބަހުއްޓެވެ. ނަމަވެސް އެ ލޯނުގެ މައިގަނޑު ޝަރުތަކީ ނޮން-ލަގްޒަރީ ފްލެޓަށް ވުމެވެ. އަދި 2.2 މިލިއަނަށް ވުރެ ކުޑަވުމެވެ. ނަމަވެސް އެ އަގުގައި ގަންނަން ލިބޭނެ ނޮން ލަގްޒަރީ ފްލެޓެއް މި ގައުމަކު ނެތެވެ. އެއް ކޮޓަރީގެ އެޕާޓްމަންޓެއް ގާތްގަނޑަކަށް 1.8 މިލިއަނަށް މާކެޓްގައި ހުރި ނަމަވެސް އެ ވެސް ފެތެނީ ލަގްޒަރީ ކެޓަގަރީއަށެވެ. އެހެންކަމުން ބޭންކުން އެ ބުނާ ހަމަތަކަށް ފެތޭނެ ފްލެޓެއް މި ގައުމުގައި ނެތެވެ. އަދި އެއަށް ޝަރުތު ހަމަވެގެން ލޯނު ލިބޭނެ ބަޔަކު ވެސް ނެތެވެ.

ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ ޑިމާންޑް ދައްކުރަން އޮތް ހައްލަކީ އާންމު މީހާ އަށް ގަނެވޭ ވަރަށް ފްލެޓް ނުވަތަ ބިމުގެ ކުލި ނުވަތަ އަގު ކުޑަކުރުމެވެ. އެއީ ބޭންކިން ނިޒާމުގެ ތެރެއިން ނަމަވެސް އިކުއިޓީ އާއި އިންޓަރެސްޓް ރޭޓް ކުޑަކޮށްގެންނެވެ. ދައުލަތުން ކުރާ ނަމަ ޑިމާންޑަށް ވުރެ އިތުރަށް ހެޔޮ އަގެއްގައި ގަނެވޭނެ ފްލެޓް ނުވަތަ ބިން މާކެޓަށް ނެރުމެވެ. މި ދެ ކަންތަކަށް ބަލާއިރު ވެސް މިއީ ދައުލަތުގެ ސިޔާސަތާ ގުޅިފައިވާ ކަމެކެވެ. ބޯހިޔާވަހިކަމަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ މައްސަލައަށް ހައްލެއް އޮތީ މި ދެ ސިޔާސަތު ވެސް ބަދަލުކޮށްގެންނެވެ. ބޯހިޔާވަހިކަން ފޯރުކޮށްދިނުމަކީ ވިޔަފާރިއަކަށް ވުރެ ބޮޑަށް އަސާސީ ހައްގެއް ކަމުގައި ގަބޫލުކޮށްގެންނެވެ. އަދި ވިޔަފާރި އުސޫލު ދޫކޮށް ބޭންކްތަކުގެ މައްޗަށް ވެސް ކަންތައްތަކެއް ލާޒިމްކޮށްގެންނެވެ. ކޮމާޝަލް ބޭންކްތަކުގެ އިކުއިޓީ ޕަސެންޓޭޖް ކުޑަކުރަންޖެހެއެވެ. ނުވަތަ ދައުލަތުގެ މަސްލަހަތު އޮތް ބޭންކަކުން ނުވަތަ އެ ފަދަ ބޭންކެއް އުފައްދައިގެން ވިޔަސް އެ މައްސަލައަށް ހައްލެއް ނުހޯދި ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ މައްސަލައަށް ވެސް ހައްލެއް ލިބޭކަށް ނެތެވެ.