ސަރުކާރަށް އެއް އަހަރު: މަޝްރޫއުތަކަށް ވުރެ ސިޔާސަތުގެ އަހަރަކަށް!

ޑރ. މުހައްމަދު މުއިއްޒު ވެރިކަމުގެ ހުވާ ކުރެއްވިތާ އަހަރެއްވީއެވެ. އެމަނިކުފާނު ވެރިކަމާ ހަވާލުވެވަޑައިގެންނެވީ ގިނަ ގޮންޖެހުންތަކަކާއި އެކުގައެވެ. ހާއްސަކޮށް އިގްތިސާދީ އަޑިގަނޑެއްގެ ތެރެއަށް ރާއްޖެ ވެއްޓެމުން ދިޔަ ދަނޑިވަޅެއްގައެވެ. ދައުލަތަށް ލިބޭ އާމްދަނީ އިތުރުވި ނަމަވެސް ދައުލަތް ހިންގުމަށް ބޮޑެތި ގޮންޖެހުންތަކެއް މި އަހަރުގެ ތެރޭގައި މި ވަނީ ކުރިމަތިވެފައެވެ. އެހެންކަމުން ފާއިތުވި އަހަރުގެ ތެރޭގައި ސަރުކާރަށް އިސްކަންދޭން ޖެހިފައި ވަނީ އިގްތިސާދު ހަރުދަނާކުރުމަށެވެ.

ވަރަށް ގިނަ ފަރާތްތަކުން ކުރަމުން ދާ ސުވާލެކެވެ. އަހަރެއް ވެގެން ދިޔަ އިރު ސަރުކާރުން ކުރީ ކޮން ކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ ތެދެކެވެ. އުމްރާނީ ގޮތުން ސަރުކާރުން ފެށި މަޝްރޫއުތައް މަދެވެ. އަދި ކުރީގެ ސަރުކާރުތަކުން ފަށާފައި ހުރި މަޝްރޫއުތައް ނިންމަން ކުރަންޖެހުނު މަސައްކަތްތައް ވެސް މަޑުޖައްސާލަން ޖެހުނެވެ. ބިޔަ ބޮޑު ދެތިން މަޝްރޫއެއްގެ މަސައްކަތް ހުއްޓުމެއް ނެތި ކުރިއަށް ދިޔަ ނަމަވެސް ރަށްރަށުގައި ހުރި ގިނަ މަޝްރޫއުތައް މި ވަގުތަށް ހުރީ މަޑުޖެހިފައެވެ. ސަބަބުތައް ގިނައެވެ.

advertisement

ހަރަދު ކުޑަކުރުން ކާމިޔާބުކަމަށް ނުބެލެވޭ!

މި ސަރުކާރަށް ފުރަތަމަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި ކުރިމަތިވި އެންމެ ބޮޑު ގޮންޖެހުމަކަށް އޮތީ މާލީ ހާލަތު ރަނގަޅު ކުރުމެވެ. އެކަމަށްޓަކައި އެޅި ރަނގަޅު ފިޔަވަޅުތަކެއް ވެސް އެބަ ހުއްޓެވެ. ހަމައެހެން ގޯސްތަކެއް ވެސް ހެދިފައި އެބަ ހުއްޓެވެ. އެންމެ ބޮޑު ކަމަކަށް ކުރިމަތިވީ ދައުލަތުގެ ހަރަދުތައް ކުޑަކުރުމެވެ. ރައީސް ކަމަށް ޑރ. މުއިއްޒު ވަޑައިގެންނެވި މަތިބަރުކޮށް އެމްޑީޕީން ހިންގަމުން ދިޔަ ސަރުކާރު ކުޑަކުރުމުގެ ވައުދާ އެކުގައެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ރިޔާސީ އިންތިހާބަށް ފަހު ކުރިމަތިވިވީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އިންތިހާބެވެ. އަދި މާލޭގެ މޭޔަރުކަމާއި ސިޓީ ކައުންސިލްގެ ހުސްވި ގޮނޑިތަކުގެ އިންތިހާބެވެ. އެހެންކަމުން އެ އިންތިހާބުތައް ކާމިޔާބުކުރުމަށް ގިނަ ހަރަދުތަކެއް ކުރަންޖެހުނެވެ. ގިނަ ބަޔަކަށް ވަޒީފާތައް ވެސް ދޭންޖެހުނެވެ. ދައުލަތުގެ ސިޔާސީ މުވައްޒަފުންގެ އަދަދު 700 އަށް އަށް ވުރެ އިތުރުނުވާނެ ގޮތަކަށް ކަންކަން ކުރަން ސަރުކާރުން ކިތަންމެ ބޭނުންވި ނަމަވެސް އެކަމެއް ނުވިއެވެ.

ދައުލަތުގެ ހަރަދުތައް ކުޑަކުރުން ސަރުކާރުން ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅާ ކަމަށް ވިދާޅުވި އެވެ. އެހެން ނަމަވެސް އާންމު މީހާ އަށް ފެންނަން ހުރި ކަންކަމުން އެއީ ތެދެއް ކަމަށް ގަބޫލުކުރަން ދަތިވެއެވެ. ސިޔާސީ މަގާމުތައް މަދުވާ ތަނެއް ނުފެނެއެވެ. މުސާރަ ދީފައި އަށް މަސް ވަންދެން ބަޔަކު ގޭގައި ވެސް ބޭތިއްބިއެވެ. އެސްއޯއީތަކުގެ ހަރަދުތައް ކުޑައެއް ނުވެއެވެ. މޯލްޑިވްސް މަނިޓަރީ އޮތޯރިޓީ (އެމްއެމްއޭ) އިން ހާމަކޮށްފައިވާ ހިސާބުތަކަށް ބަލާއިރު ދައުލަތުގެ ހަރަދެއް ވެސް ކުޑައެއް ނުވެއެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި ވީ އިތުރެވެ. ސަރުކާރުގެ ވެރިން ބޭރު ގައުމުތަކަށް ކުރެއްވި ދަތުރުފުޅުތައް ވެސް މަދެއް ނޫނެވެ. އެހެންކަމުން ސަރުކާރުގެ ހިންގުމުގެ ހަރަދު ކުޑަކުރަން ކުރި މަސައްކަތް ކާމިޔާބުވެފައިވާ ކަމަކަށް ނުބެލެވެއެވެ.

ޑޮލަރުގެ މައްސަލަ ހައްލުކުރުމަށް ސަރުކާރުން ވަނީ ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅާފައެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ކަޅުބާޒާރުގައި ޑޮލަރުގެ އަގު ދަނީ މައްޗަށެވެ. ވެރިކަން ބަދަލުވި އިރު 17ރ. ގައި ހުރި ޑޮލަރު މިހާރު ބްލެކް މާކޭޓްގައި ހުރީ 19 ރުފިޔާއިން މަތީގައެވެ. ބައެއް ފަރާތްތަކުން ގަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި މިރޭޓް 20ރ. އަށް ބޮޑުވުމުގެ ބިރު ވެސް އެބަ އޮތެވެ. ޑޮލަރު މާރުކުރަން ވިޔަފާރިވެރިންގެ މައްޗަށް ލާޒިމްކުރާ ގޮތަށް ގަވާއިދު ބަދަލުކުރި ނަމަވެސް ވަށައިޖެހޭ ހައްލެއް ނެތުމުން ޑޮލަރުގެ މުޅި މައްސަލައައް ހައްލެއް އަތުވެދާނެތޯ ސުވާލު އުފެދެއެވެ.

ދައުލަތަށް ލިބޭ އާމްދަނީގެ ތެރެއިން ބޮޑު ބައެއް ދައުލަތް ހިންގުމަށް ނަގާފައި ދެން ދައްކަންޖެހެނީ ބޭރުންނާއި އެތެރެއިން ނަގާފައިވާ ދަރަނިތައް ދެއްކުމަށެވެ. އެހެންކަމުން ދައުލަތަށް ލިބޭ އާމްދަނީއިން މަޝްރޫއުތައް ހިންގުމަކަށް ފުރުސަތެއް ނުލިބެއެވެ. ނުވިތާކަށް ދައުލަތް ހިންގުމަށް ބޭނުންވާ ވަރަށް ވެސް ނުލިބޭތީ އަނެއްކާ ވެސް ޖެހެނީ ލޯނު ނަގާށެވެ. މި އަހަރުގެ ތެރޭގައި ބޭރު ގައުމުތަކުން ލޯނު ހޯދުން އޮތީ ދަތިކަމަކަށް ވެފައެވެ. ނަތީޖާއަކަށްވީ އެތެރޭގެ ދަރަނި ބޮޑުވުމެވެ. ނަމަވެސް އެއީ ވެސް ދައްކަންޖެހޭ ދަރަންޏެވެ. ކުރިއަށް އޮތްތަނުގައި ކޮންމެ ވެސް ގޮތެއް ހޯދަން ޖެހެއެވެ. މިގޮތުން މިއަހަރުވެސް ބަޖެޓު ޑެފިސިޓް 10 ބިލިއަނުން މައްޗަށް ދާނެކަމަށް ބެލެވެއެވެ.

ބޭރުގެ އެހީތައް ހޯދުމުގައި ވެސް މި އަހަރަކީ ކާމިޔާބު އަހަރެކޭ ބުނެވޭކަށް ނެތެވެ. ލިބެން ހުރި މައުލޫމާތުތަކަށް ބަލާއިރު މާ ބޮޑު އެހީތެރިކަމެއް ބޭރުގެ ގައުމުތަކުން ލިބިފައެއް ނުވެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ގުޅުން ގޯސްވެފައި އޮތް އިންޑިއާއާ އެކު މަޝްވަރާކުރެވި، ހުރި ހިލާފްތައް ވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ނައްތާލެވިފައެވެ. އަހަރުގެ ކުރީކޮޅު ސަރުކާރުގެ އިސްވެރިން އިންޑިއާއާ މެދު ދެއްކެވި ބައެއް ވާހަކަތަކުގެ ސަބަބުން ޓުއަރިޒަމް ބޮއިކޮޓްކުރުން ފަދަ ކަންކަން ހިނގި ނަމަވެސް ދެ ގައުމުގެ ވެރިންގެ މެދުގައި ކުރެވުނު މަޝްވަރާތަކާއި ޑރ. މުއިއްޒު އިންޑިއާ އަށް ކުރެވި ދަތުރުފުޅާ އެކު އެ ގައުމުން އަންނަނީ ބަޖެޓް ސަޕޯޓް ދެމުންނެވެ. އަދި މަޝްރޫއުތައް ހިންގުމަށް އާ އެއްބަސްވުންތައް ގާއިމުކުރެވިފައި ވެއެވެ. ޗައިނާއާ އެކު އޮތް ގުޅުން ރަނގަޅު ކުރެވި، ބައިނަލްއަގުވާމީ ދުނިޔޭގައި މި އަހަރު ރާއްޖެ ތަމްސީލްކުރެވުނު މިންވަރު ރަނގަޅެވެ. މީގެ ފައިދާ ކުރިއަށް އޮތް އަހަރުގެ ތެރޭގައި ކުރާނެ ކަމަށް ލަފާކުރެވެއެވެ.

ބޯހިޔާވެހިކަމުގެ މަޝްރޫއުތައް މިވަގުތަށް މަޑުޖެހިފައި

ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ އާ މަޝްރޫއެއް ނުފެށުނު ނަމަވެސް އާ މަޝްރޫއުތަކެއް ސަރުކާރުން އިއުލާނުކޮށްފައި ވެއެވެ. ގިނަ ބައެއްގެ ޝަކުވާ އޮތީ ކުރީ ސަރުކާރުން ފެށި 4،000 ފްލެޓްގެ މަސައްކަތުގެ ބޮޑު ބައި ނިމިފައިވާ އިރު ވެސް ކުރީ ސަރުކާރުން އިއުލާންކުރި ގޮތަށް އެ ފްލެޓްތައް އޭގެ ހައްގުވެރިންނަށް ހަވާލުކުރެވިފައި ނުވުމެވެ. ގޯސްތައް އުޅޭ ކަމަށް ބުނެ އާ ލިސްޓްތައް އެކުލަވައިލުމުގެ މަސައްކަތް އަންނަނީ ކުރަމުންނެވެ. އެކި ތާރީހްތައް ދިން ނަމަވެސް އެކަމުގެ ފައިނަލް ލިސްޓް އަދިވެސް ވަނީ އިއުލާން ނުކުރެވިއެވެ.

ކުރީ ސަރުކާރުން ދޫކޮށްފައިވާ ބިންތައް ހަވާލުކުރުމުގެ މަސައްކަތް މި ސަރުކާރުން ކޮށްފައި އެބަ ހުއްޓެވެ. އެ ގޮތުން ހުޅުމާލެ ދެ ވަނަ ފިޔަވަހިން ދިން ގޯތިތައް ހަވާލުކޮށް ވަނީ ނިންމާފައެވެ. ނަމަވެސް ކުރީ ސަރުކާރުން ހިއްކަން ފެށި ފޭސް ތިނެއްގެ ބިން އަދި ނިންމާ ނުލެވެއެވެ. ގުޅިފަޅުން ދޫކުރި ގޯތިތައް ވެސް ހަވާލުކުރެވެން އަންނަނީ ބްރިޖް ހަދާ މީހުންނަށް އެ ތަނުން ދީފައި އޮތް ބިން ހުސްވި ދުވަހަކުންނެވެ. ގިރާވަރުފަޅުން ދޫކޮށްފައިވާ ގޯތިތަކުގެ ބޮޑު ބައެއް ގުޅިފަޅަށް ބަދަލުކޮށްފައިވީ ނަމަވެސް އެ ލިސްޓްގައި ވެސް ގިނަ ބަޔަކު އެބަ ތިއްބެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ކުރީގެ ސަރުކާރުން ހިއްކި ތަންކޮޅު ފިޔަވަޅު މި ސަރުކާރުން އެ ތަނަށް އަދި ވެލިކޮޅެއް އަޅާފައެއް ނުވެއެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި މި ސަރުކާރުން އިއުލާންކުރީ ރަސްމާލެއެވެ. ނަމަވެސް ފައިސާގެ ދަތިކަމާއި ހެދި ފުށިދިއްގަރުފަޅުން މަސްރޫއު ސަރުކާރުން ބޭނުންވާ ސްޕީޑުގައި ދާތަނެއް ނުފެނެއެވެ.

މި ސަރުކާރުގެ ހައުސިން މިނިސްޓަރު ޑރ. އަލީ ހައިދަރު ވިދާޅުވީ ބަޖެޓްގެ ތާށިކަމާ އެކު އައު މަޝްރޫއެއް ފެށިފައި ނެތް ނަމަވެސް ބޯހިޔާވަހިކަން ފޯރުކޮށްދިނުމަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތްތަކަށް މިއަހަރުގެ ތެރޭގައި ބިންގާ އެޅިފައިވާ ކަމަށެވެ. އަދި ކުރިއަށް އޮތް އަހަރުގެ ބަޖެޓުން ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ މަޝްރޫއުތައް ހިންގޭނެ ކަމަށް ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ.

އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކުން ދެކޭ ގޮތުގައި ބަޖެޓް ނެތް ކަމަށް ބުނާ ވާހަކައިގެ މާ ބޮޑު ބުރަދަނެއް ނެތެވެ. މި އަހަރު ނިމިގެން މި ދަނީ ސަޕްލިމެންޓްރީ ބަޖެޓާ އެކު 55 ބިލިއަން ރުފިޔާގެ ބަޖެޓަކާ އެކުގައެވެ. އެހާ ބޮޑު ބަޖެޓަކުން ކުރީ ކޮން ކަމެއްތޯ އަދި ބަޖެޓުން ކުރި ހޭދަތަކުގެ ތަފްސީލް ނުލިބޭތީ އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކުން ގެންދަނީ ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކުރަމުންނެވެ.

މަސްވެރިންގެ ޝަކުވާ އަދި “ސިއްރުވެރި ސަރުކާރު”

މަސްވެރިކަމުގެ ދާއިރާ އިން އިވެނީ ހުސް ޝަކުވާއެވެ. ކުރީ ސަރުކާރުން އިންތިހާބާ ދިމާކޮށް މަސް ކިލޯއެއްގެ އަގު 25ރ. އަށް ބޮޑުކުރީ އީޔޫ އަށް އެކްސްޕޯޓްކުރާ މަހުން މަގާ ޓެކްސް، މި އަހަރުގެ ފެބްރުއަރީއާ ހަމައަށް ދާ އިރު ކަނޑާލާނެ ކަމުގެ އުންމީދުގައެވެ. ނަމަވެސް އާ ސަރުކާރަށް އެ މަގަށް މަސައްކަތް ކުރެވިފައި ނުވުމުގެ ނަތީޖާއަކަށްވީ އެ އަގު ކުޑަކުރަން މި ސަރުކާރަށް މަޖުބޫރުވުމެވެ. ރައީސް ޑރ. މުއިއްޒުގެ ވައުދުފުޅަކީ 20ރ. އަށް ވުރެ ދަށްނުކުރުން ކަމަށް ވިޔަސް އަހަރުވި އިރު މަސް ކިލޯއެއްގެ އަގު ހުރީ 16ރ. އިން ދަށުގައެވެ. މަސްވެރިން ބާނާ މަހަށް 48 ގަޑިއިރުގެ ތެރޭގައި ޑޮލަރުން ފައިސާ ދެއްކުމަކީ ރިޔާސީ ވައުދެއް ނަމަވެސް މަސްކިރުވާފައި ލިބެންޖެހޭ ފައިސާކޮޅު ނުލިބިގެން މި އަހަރުގެ ތެރޭގައި ވެސް އެތައް ފަހަރެއްގެ މަތިން މަސްވެރިން މުޒާހަރަކޮށްފިއެވެ. ފައިސާ ދޫކުރުމުގައި އަދިވެސް މިފްކޯ އެކަށީގެންވާ މަގެއް ނުހޯދައެވެ.

ސިއްހީ ދާއިރާއަށް ބަލާއިރު ކުރީގެ ރައީސް އަބްދުﷲ ޔާމީންގެ ސަރުކާރުން އެޅި 25 ބުރީގެ ދަރުމަވަންތަ ހޮސްޕިޓަލް މިސަރުކާރުންވަނީ ރަސްމީކޮށް ހުޅުވާފައެވެ. އިބްރާހީމް މުހައްމަދު ސޯލިހްގެ ވެރިކަމުގައި ދަރުމަވަންތައިގެ ބޮޑު ބައެއް ހުރީ ބޭނުން ނުކޮށް ކަމަށް މި ސަރުކާރުން ހާމަކޮށްފައިވެއެވެ. އަދި އެ ސަރުކާރުން އެ ތަން ރަސްމީކޮށް ހުޅުވާފައެއް ވެސް ނުވެއެވެ. ބޭނުންކުރަމުން ދިޔައީ ވެސް އައިޖިއެމްއެޗްގެ ވިންގެއްގެ ގޮތުގައެވެ. މި ސަރުކާރުން ރަސްމީކޮށް ހޮސްޕިޓަލް ހުޅުވީ ފުލްފުލެޖް ޓާޝިއަރީ ހޮސްޕިޓަލެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ދަރުމަވަންތަ ހޮސްޕިޓަލާ ޖެހިގެން ކެންސަރު ހޮސްޕިޓަލެއް އެޅުމަށް ސަރުކާރުން މިހާރުވަނީ އިއުލާންކޮށްފައެވެ.

ސަރުކާރަށް އަހަރެއް ވެގެން ދިޔަ އިރު އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކުގެ އެންމެ ބޮޑު ފާޑުކިޔުމެއް އާމަޒުވި އެއްކަމަކީ ގިނަ ކަންތައްތަކެއް ސިއްރުކުރުމެވެ. ޑރ. މުއިއްޒު ވެރިކަމަށް ވަޑައިގަތީ ހުރިހާ ކަމެއް ހާމަކުރައްވާނެ ކަމުގެ ވައުދުފުޅަކާ އެކުގައެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ދައުލަތުގެ މުވައްޒަފުންގެ އަދަދާއި ކުރިން ހާމަކުރައްވާނެ ކަމަށް ވިދާޅުވީ އެއްބަސްވުންތަކާއި މި ނޫން ވެސް އެތައް ކަމެއް ސަރުކާރުން ވަނީ ސިއްރުކޮށްފައެވެ. މަޖިލީހުގެ މެޖޯރިޓީ އޮތުމުން ވަރަށް ގިނަ ކޮމިޓީތައް ވެސް ކުރިއަށް ގެންދަނީ ސިއްރުކޮށްގެންނެވެ. އެހެންކަމުން  ސަރުކާރަށް އަހަރެއްވާ އިރު އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކުން ސަރުކާރު ސިފަކުރަނީ ސިއްރު ސަރުކާރެއްގެ ގޮތުގައެވެ.

ސަރުކާރަކަށް އަހަރެއްވާ އިރު މާ ގިނަ ކަންތައްތަކެއް ނުކުރެވިދާނެއެވެ. ނަމަވެސް ސަރުކާރެއްގެ ފުރަތަމަ އަހަރަކީ އެ ސަރުކާރެއް ކުރިއަށް އޮތްތަނުގައި ކުރިއަށް ދާނެ ގޮތުގެ ތަސައްވުރެއް ލިބިގެންދާ އަހަރެކެވެ. މިހާތަނަށް މި ސަރުކާރުން މާ ގިނަ މަޝްރޫއުތައް ނުހިންގި ނަމަވެސް އާންމުންނާ ގުޅޭ ގިނަ ސިޔާސަތުތަކެއް އެކުލަވާލައި އިސްލާހުކުރުމުގެ މަސައްކަތް އެބަ ކުރެއެވެ. އިގްތިސާދު ސިންދަފާތު ކުރުމާއި ސަބްސިޑީތައް ދޭ ގޮތް އިސްލާހުކުރުމާއި ދައުލަތަށް ވަންނަ އާމްދަނީ އިތުރުކުރާނެ ސިޔާސަތުތައް ކަނޑަ އެޅުން ފަދަ ކަންކަން މި އަހަރުގެ ތެރޭގައި ސަރުކާރުން ކޮށްފައި އެބަހުއްޓެވެ. އަދި ހާރިޖީ ސިޔާސަތު އަލުން ބައްޓަންކުރުމާއި، ޑޮލަރާއި ދުންފަތާ ގުޅޭ މުހިންމު ނިންމުންތަކެއް ވަނީ ނިންމާފައެވެ. މި ސަރުކާރުގެ ފުރަތަމަ އަހަރު ފާހަގަކުރެވެނީ އަމަލީ މަސައްކަތަށް ވުރެ ކުރިއަށް އޮތް އަހަރުތަކަށް ސިޔާސަތުތައް ކަނޑައެޅުމުގެ އަހަރެއްގެ ގޮތުގައެވެ.