ރިޕޯޓު: އާބަން ސެންޓަރުތައް ދުވަހަކުވެސް ތަރައްޤީކުރެވޭނެތަ؟

ރާއްޖޭގެ ހަތް ސަރަހައްދެއް ނުވަތަ ފަސް ސަރަހައްދެއްގައި މާލެ ފަދަ އާބަން ސެންޓަރުތަކެއް ތަރައްގީކުރާ ވާހަކައަކީ މީގެ އެތައް އަހަރެއް ކުރިން ވެސް ދައްކަމުން އައި ވާހަކައެކެވެ. ކުރީގެ ރައީސް މައުމޫން އަބްދުލް ގައްޔޫމްގެ ވެރިކަމުގައި ތަރައްގީގެ ވާހަކަ އާންމު މީހާ ދައްކަން ފެށި ހިސާބުން ވެސް މި ސުރުހީ އެޅިއެވެ. އެއްފަސްކުރުމުގެ ވާހަކައާއި މާލެ ނައިސް ހިދުމަތްތައް ލިބޭނެ ފަދަ ރަށްތަކެއް ތަރައްގީކުރުމުގެ ވާހަކަ އޭރު ވެސް ދެއްކިއެވެ. ނަމަވެސް އަދާހަމައަށް ވެސް އެކަން އޮތީ ހަމައެކަނި ސިޔާސީ ފަރާތްތަކުން އާންމު މީހާ ވަލުވައްދަން ދައްކާ ވާހަކައެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ހަގީގަތަކަށް ނުވެއެވެ.

މާލެއަށް ކުރަންޖެހުނު މަޖުބޫރީ ހިޖުރަ

ރާއްޖޭގެ އެކި ކަންކޮޅު މީހުން މާލެ އަށް ހިޖުރަކުރަންޖެހޭ މައިގަނޑު އޮތީ ތިންހަތަރު ސަބަބެކެވެ. އެއް ސަބަބަކީ ރަށުގައި ތިބެގެން އާމްދަނީ ހޯދޭނެ ގޮތެއް ނެތުމެވެ. ވަޒީފާ ނެތްތަނުގައި މީސްކޮޅު މަދުވުމުން ކޮންމެ އުފެއްދުންތެރި މަސައްކަތެއް ނުވަތަ ވިޔަފާރިއެއް ވެސް ކޮށްގެން ދިރިއުޅެވޭނެ ގޮތެއް ނެތެވެ. ކުރީގައި އޮތް ފަދަ މަސްވެރިކަމާއި ދަނޑުވެރިކަމެއް ރަށްތަކުގައި މިހާރު ނެތެވެ. ނުވަތަ އެ ކަމުން އާމްދަނީ ހޯދައި އުޅެވޭ ވަރަށް އެކަމެއް ނުކުރެވެއެވެ. އެހެންކަމުން ވަޒީފާ އާއި މަސައްކަތް އޮތްތަނަކަށް ހިޖުރަކުރަން މީހުންނަށް މަޖުބޫރު ވަނީއެވެ.

advertisement

ދެން އޮތީ ސިއްހީ ކަންކަމާއި ތައުލީމުގެ ފުރުސަތުތަކެވެ. އެކަށީގެންވާ ސިއްހީ ހިދުމަތެއް ލިބެނީ މަދު ރަށެއްގައެވެ. މީގެ އަހަރުތަކެއް ކުރިއާ އަޅާބަލާއިރު ކޮންމެ ވެސް ވަރެއްގެ ކުރިއެރުންތަކެއް ލިބުނު ނަމަވެސް ބޮޑެތި ހޮސްޕިޓަލްތައް ހުރި ރަށްތަކުން ވެސް ބޮޑު ކަމެއް ޖެހިއްޖެއްޔާ ބަލިމީހާ ފޮނުވާލަނީ މާލެއެވެ. އެހެންކަމުން އާސަންދައިގެ ދަށުން ބަލި މީހުން އުފުލުމަށް ކުރާ ހޭދަ ވެސް ކުޑައެއް ނޫނެވެ. 

ތައުލީމުގެ ހާލަތު ވެސް އޮތީ ހަމަ އެފަދައިންނެވެ. ކުރިއާ އަޅާބަލާއިރު އެންމެ ބޮޑު ކުރިއެރުމެއް ލިބިފައި ވަނީ ތައުލީމީ ދާއިރާއިންނެވެ. ރަށުގައި ތިބެގެން ސެކަންޑަރީ ލެވެލް އަށް ކިޔެވުމުގެ ފުރުސަތު މިހާރު އެބަ އޮތެވެ. އެހެން ނަމަވެސް އޭ ލެވެލް އަށް ކިޔަވައިދެވެނީ އަދި ވެސް މަދު ރަށެއްގައެވެ. އަދި މަތީ ތައުލީމުގެ ފުރުސަތުތައް ވެސް ލިބެން ހުރީ އަތުގެ އިނގިލިތަކުން ގުނާލެވޭހާ މަދު ރަށެއްގައެވެ. 

ފާއިތުވި އަހަރުތަކުގައި ރަށްރަށުގެ ތަރައްގީ އަށް ގިނަ މަސައްކަތްތަކެއް ކުރެވިއްޖެއެވެ. ބަނދަރުތައް ހިއްކައި ބިން ނެތް ރަށްރަށުގައި ބިން ބޮޑުކޮށްފިއެވެ. ގިނަ ރަށްތަކެއްގައި ފެނާއި ނަރުދަމާގެ ނިޒާމު ވެސް ވަނީ ގާއިމުކުރެވިފައެވެ. އަނެއްބައި ރަށްތަކުގައި އެ މަސައްކަތް އެބަ ކުރެވެއެވެ. މަދު ރަށެއްގައި ނަމަވެސް މަގުތަކުގައި ތާރު އަޅައިފިއެވެ. ދަތުރުފަތުރުގެ ނިޒާމް ވެސް ގާއިމުކުރެވިފައި ވެއެވެ. ބައެއް ރަށްރަށުގައި އެއާޕޯޓްތައް ވެސް އެޅިއްޖެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ސުވާލަކީ ރަށްރަށުގެ އާބާދީ އިތުރުވުމުގެ ބަދަލުގައި އަހަރުން އަހަރަށް މަދުވަނީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟ އަހަރުތަކެއް ވަންދެން ސަރުކާރުގެ މާލީ ސިޔާސަތު މާލެ އަށް މިސްރާބު ޖަހާފައި އޮތީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟

ތަރައްގީގެ މަޝްރޫއުތައް ހިންގި ނަމަވެސް މާލޭގެ އާބާދީ ފަންސާސް ހާހުން ލައްކަ ފަހަނަ އަޅައި އަދި މިހާރު 200،000 އަށް ވުރެ މައްޗަށް ދިޔައީއެވެ. އަދި ވެސް މާލެ ހިޖުރަކުރުން މަޑުޖެހޭ ތަނެއް ނުފެނެއެވެ. މައިގަނޑު ސަބަބު ގޮސް ގުޅިފައި ވަނީ އަސާސީ ބޭނުންތައް ވެސް ފުއްދޭ ވަރަށް ތަރައްގީކުރެވިފައިވާ އާބަން ސެންޓަރުތަކެއް ނެތުމެވެ. ރާއްޖޭގެ އުތުރާއި ދެކުނުގައި އިންޓަގްރޭޓަޑް ތަރައްގީގެ ޒޯނާއި ހަތް އާބަން ސެންޓަރު ތަރައްގީކުރުމަކީ މި ސަރުކާރުގެ ވެސް ޕްލޭނެކެވެ. އެކަން މިހާރު ވަނީ އިއުލާނު ވެސް ކޮށްފައެވެ. އެހެން ނަމަވެސް މިއީ ވެދާނެ ކަމެއްތޯ އާއި މީގެ ސަބަބުން މާލެ އަށް ތޮއްޖެހޭ މިންވަރު މަދުވާނެތޯ އެއީ އަދި ބޮޑު ސުވާލެކެވެ.

ކުރީ ސަރުކާރުތަކުން ރާއްޖެ ލާމަރުކަޒީ ކުރުމަށް ކުރެވުނު މަސައްކަތްތައް

ކުރީގެ ރައީސް މުހައްމަދު ނަޝީދުގެ ވެރިކަމުގައި ރާއްޖެ ހަތް ސަރަހައްދަކަށް ބަހާލައިގެން ލާމަރުކަޒީ ނިޒާމެއްގެ ދަށުން ހިންގުމަށް ވެސް މަސައްކަތް ކުރެއްވިއެވެ. އެމްޑީޕީގެ ވެސް އޭރު ސިޔާސަތު އޮތީ އެއްފަސްކުރުމަށް ވުރެ ރާއްޖެ ޖަޒީރާ ގޮތުގައި ބާއްވައިގެން ކުދި ކުދި އާބާދީތަކަށް ވެސް ބޭނުން ކަންކަން ކޮށްދީގެން ކުރިއަށް ދިއުމެވެ. ހަތް ސަރަހައްދެއްގައި ޕްރޮވިންސް އޮފީސްތައް ހުޅުވައި ސިޔާސީ ފަރާތްތައް ލުން ފިޔަވައި އާބަން ސެންޓަރެއްގެ ގޮތުގައި ތަރައްގީކުރުމަށް މާ ބޮޑު މަސައްކަތްތަކެއް ކުރެވިފައެއް ނުވެއެވެ. ކޮންމެ ވެސް ވަރަކަށް ދަތުރުފަތުރުގެ ނިޒާމެއް ގާއިމުކުރެވުނެވެ. ނަމަވެސް ރައީސް ނަޝީދަށް އެ ފުރުސަތު ލިބިވަޑައިނުގެން ދައުރުގެ މެދު ތެރެއިން ވެރިކަން ބަދަލުވުމުން އެ ސިޔާސަތު ބަދަލުވީއެވެ. އެ ދައުރުގެ ބާކީ ބައި ފުރިހަމަކުރެއްވި ޑރ. މުހައްމަދު ވަހީދު ވެސް ގެންގުޅުއްވީ މުޅިން ތަފާތު ސިޔާސަތެކެވެ.

އޭގެ ފަހުން ވެރިކަމަށް ވަޑައިގެންނެވި ރައީސް އަބްދުﷲ ޔާމީންއަކީ ސެންޓްރަލައިޒް ސިސްޓަމަށް ލޯބިކުރެއްވި ބޭފުޅެކެވެ. އެހެންކަމުން ތަރައްގީގެ ހުރިހާ ކަމެއް ވެސް އަމާޒުވެ، އަދި ފެންނަން ހުރީ ވެސް މާލެ ސަރަހައްދުގައެވެ. ބްރިޖާއި ދަރުމަވަންތަ ހޮސްޕިޓަލާއި ތާރު އެޅި މަގުތަކާއި ހުޅުމާލޭގެ ދެ ވަނަ ފިޔަވައްސާއި މިހެން ގޮސް އެ ސަރުކާރުން ކިރިޔާ ވެސް އާރުލާ މަޝްރޫއެއް ނަމަ ހިންގާފައި ހުރީ މާލެ އާއި މާލެ ވަށައިގެންނެވެ. ދެ ވަނަ ދައުރަކަށް ކެމްޕެއިން ކުރެއްވީ ރާއްޖޭގެ އާބާދީގެ ބޮޑު ބައެއް މާލެ ސަރަހައްދަށް ޖަމާކުރުމަށް ފުށިދިއްގަރު ފަޅު ހިއްކުމުގެ ޕްލޭނަކާ އެކުގައެވެ. 

ހަމައެކަނި ޕްލޭނެއްގައި އޮއްވައި އެ ވެރިކަން ބަދަލުވެ ދެން ވެރިކަމަށް ވަޑައިގެންނެވި އިބްރާހީމް މުހައްމަދު ސޯލިހް މަސައްކަތްކުރެއްވީ ކުރިން ވެސް އެމްޑީޕީ ގެންގުޅުނު ސިޔާސަތުގެ މައްޗަށެވެ. އާބާދީ އެއްފަސްކުރުމަށް ވުރެ އެ ސަރުކާރުން އިސްކަންދިނީ ކުޑަ ރަށެއް ބޮޑު ރަށެއް ތަފާތުކުރުމެއް ނެތި އަސާސީ ހުރިހާ ކަންކަމެއް ފުރިހަމަ ކުރުމަށެވެ. ނަތީޖާއަކަށްވީ ފެނާއި ނަރުދަމާ އާއި، މަގު ހެދުމާއި ބަނދަރާއި އިންޖީނުގެތަކާއި މިހެން ގޮސް އެތައް ސަތޭކަ މަޝްރޫއެއް އެއްފަހަރާ ކުރިއަށް ގެންދިއުމެވެ. އާބަން ސެންޓަރުތަކެއްގެ ވާހަކަ އެ ސަރުކާރުގައި ވެސް ދެއްކި އެވެ. އެހެން ނަމަވެސް އެކަން އޮތީ ހަމައެކަނި ހިޔާލީ ކުރެހުންތަކެއްގައެވެ. 

މާލެއަށް ހިޖުރަކުރި ބޮޑު އާބާދީ އާބަން ސެންޓަރުތަކަށް ގެންދެވޭނެތަ؟

މިހާރުގެ ރައީސް ޑރ. މުހައްމަދު މުއިއްޒު ކެމްޕެއިންގެ ތެރޭގައި ވެސް އާބަން ސެންޓަރުތަކުގެ ވާހަކަ ދެއްކެވިއެވެ. އާބާދީ އެއްފަސްކުރުމާއި ވިޔަފާރީގެ ހަބްތައް ތަރައްގީކުރުމުގެ ވާހަކަ މިހާރު ވެސް އެބަ ދައްކަވައެވެ. އުތުރާއި ދެކުނުގައި އިންޓަގްރޭޓަޑް ތަރައްގީގެ ޒޯނާއި ހަތް ސަރަހައްދެއްގައި އާބަން ސެންޓަރު ތަރައްގީކުރައްވާނެ ކަމަށް ހުވާކުރެއްވުމުގެ ރަސްމިއްޔާތުގައި ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. އޭގެ ފަހުން އާބަން ސެންޓަރުތައް ތަރައްގީކުރާނެ ރަށްތައް މި މަހުގެ ތެރޭގައި ސަރުކާރުން ވަނީ އިއުލާނު  ވެސް ކޮށްފައެވެ. ނަމަވެސް ސުވާލަކީ މިއީ ހަގީގަތަކަށް ވެދާނެ ހެއްޔެވެ؟

އާބަން ސެންޓަރުތަކެއްގެ މައިގަނޑު ބޭނުމަކީ މާލެ އަށް ތޮއްޖެހުން ކުޑަކުރުމެވެ. އަދި މާލެ އަށް އަންނަން އޮތް ސަބަބުތައް ނައްތާލުމެވެ. ނަމަވެސް މުޅި ސަރުކާރުގެ ސިޔާސަތު އޮތީ އެ ގޮތަށް ބައްޓަންވެފައި ކަމަށް ބުނެވޭކަށް ނެތެވެ. މި ސަރުކާރުން ވަނީ ކުރިން ރައީސް ޔާމީން ގެންގުޅުއްވި ފުށިދިއްގަރު ފަޅުގެ ޕްލޭން އެއަށް ވުރެ ވެސް ގްރޭންޑްކޮށް އިއުލާންކޮށް ބިން ހިއްކުމުގެ މަސައްކަތް ވެސް ފަށާފައެވެ. ރަސްމާލެ މަޝްރޫއުގެ ދަށުން 1200 ހެކްޓަރުގެ ބޮޑު ސަރަހައްދެއް ހިއްކާ 11900 އަށް ވުރެ ގިނަ ގޯއްޗާއި 26000 ފްލެޓާ އެކު، ޖުމްލަ 65000 ބޯހިޔާވަހިކަން ތަރައްގީކުރުމަށް ސަރުކާރުން ވަނީ އަމާޒު ހިފާހަފައެވެ. އެއީ އެވްރެޖް އާއިލާއަކަށް ބަލާ ނަމަ ފަސް މީހުންގެ މަގުން ވިޔަސް 300،000 އަށް ވުރެ ގިނަ މީހުންގެ އާބާދީއެވެ. ބިދޭސީންނާ އެކު ރާއްޖޭގެ ޖުމްލަ އާބާދީއަކީ ވެސް 500،000 އެއްހާ މީހުންނެވެ. އޭގެ ތެރެއިން 200،000 އަށް ވުރެ ގިނަ މީހުން މިހާރު ވެސް ދިރިއުޅެނީ މާލެ ސަރަހައްދުގައެވެ. ސުވާލަކީ ރާއްޖޭގެ އުތުރާއި ދެކުނުގައި ހަދާ އިންޓެގްރޭޓެޑް އިކޮނޮމިކް ޒޯނާއި ހަތް ސަރަހައްދުގައި ހަދާ އާބަން ސެންޓަރުތަކުގައި ދިރިއުޅޭނީ ކޮން ބައެއް ހެއްޔެވެ؟

ޒަމާނުއްސުރެ ދެކެވޭ ވާހަކައަކީ ރަށްރަށް ފަޅުކޮށްފައި މީހުން މާލެ އަށް ޖަމާވާ ވާހަކައެވެ. އެހެން ނަމަވެސް މާލެ އަށް މީހުން ޖަމާވަނީ ހަމައެކަނި އެ ރަށެއްގައި ބަނދަރެއް ނުވަތަ ސްކޫލެއް ނުވަތަ ސިއްހީ ހިދުމަތް ދޭނެ ތަނެއް ނެތިގެންނެއް ނޫނެވެ. އެއަށް ވުރެ ވެސް ބޮޑު ސަބަބެއްގެ ގޮތުގައި އޮތީ އާމްދަނީ ލިބޭނެ ގޮތެއް ނެތުމެވެ. ވަޒީފާ ނެތުމެވެ. މީސްކޮޅު މަދުވުމުން އިގްތިސާދީ މަސައްކަތްތަކަށް ފީސިބަލް ނުވުމެވެ. ސުވާލަކީ މާލެ ފަދައިން ހަތް ސަރަހައްދު ތަރައްގީކުރިޔަސް ރާއްޖޭގެ އާބާދީގައި ބައިބަޔަށް އިގްތިސާދު ބިނާކުރުމުގެ ބުރަދަން އެބަ ހުރި ހެއްޔެވެ؟ މާލެ އަށް ޖަމާވެފައި ވާ މި ބޮޑު އާބާދީ އަލުން އާބަން ސެންޓަރުތަކަށް އެނބުރި ގެންދެވިދާނެ ހެއްޔެވެ؟ މައިގަނޑު ސުވާލަކީ އެ ތަންތަން ތަރައްގީކުރިޔަސް އެ ތަންތަނުގައި ދިރިއުޅުމުގެ ފުރުސަތު ދާއިމީ އެޑްރެސްއަށް ނުބަލައި ކޮންމެ ދިވެހި ރައްޔިތަކަށް ހަމަހަމަކަމާއެކު ފުރުސަތު ދެވިދާނެތޯ ކުރެވޭ ސުވާލެވެ؟