ތާރީހުގެ ތެރެއިން: އައްޑޫ “ގަން ހިންގުން”

1976 ހިސާބު އިނގިރޭސީން އައްޑުއަތޮޅު ގަން ދޫކޮށް ދިޔަ އިރު ގަމުގައި މަސައްކަތްކޮށްގެން އާމްދަނީ ހޯދަމުން އައި ހާހެއްހާ މީހުން ތިބި ކަމަށް 1990ގެ ޖޫން މަހު ނެރުނު ހުކުރު މަޖައްލާގައި “ސަރަންދީބު” ގެ ނަމުގައި ލިޔެފައިވާ އާޓިކަލްއެއްގައި ވެއެވެ.

އޭނާ ބުނެފައިވާ ގޮތުން އިނގިރޭސީން ފޭބުމުން އައްޑޫގެ އިގްތިސާދު ވަރަށް ބޮޑަށް ދަށްވެ ގިނަ ބަޔަކު މާލެ ހިޖުރަކުރިއެވެ.

advertisement

“ދެންތޯއެވެ. ވެރިކަމަށް އައި ބަދަލާއި އެކު ގަން ކޮމިޓީ އުފެދުނެވެ. އައްޑޫ ރައްޔިތުންނަށް ގަމުން އެއްޗެއް ލިބިގެން އަތޮޅުގައި ތިބެވޭނެ ގޮތެއް ހަމަޖައްސަވައިދެއްވާތޯ ސަރުކާރުން މަސައްކަތް ފެށްޓެވިއެވެ. އެންމެ ކުރިން އޮރިއެންޓް އެކްސްޕްރެސް އެވެ. ދެންވެސް ޝައުގުވެރިފަރާތްތަކާއި ގުޅައި ހެދިއެވެ.” އޭނާ ލިޔެފައިވެއެވެ.

އޭގެ ފަހުން، އައްޑޫގެ އިގްތިސާދު ރަނގަޅުކުރުމުގެ ނިޔަތުގައި 1981 ވަނަ އަހަރު ސަރުކާރުން “އައްޑޫ ޑިވެލޮޕްމަންޓް އޮތޯރިޓީ” ގެ ނަމުގައި ކޮމިޓީއެއް އުފެއްދިއެވެ. އަދި ގަމުން އިނގިރޭސިން ފޭބިތާ 5 އަހަރު ފުރުނު ދުވަހު ގަމުގައި އޭ.ޑީ.އޭ ގެ ޕްރޮޖެކްޓް ޔުނިޓުގެ ނަމުގައި އޮފީހެއް ހަދައި މަސައްކަތްތަކެއް ކުރިކަމަށް ވެއެވެ. އެ ޔުނިޓުގެ ފަރާތުން އައްޑޫގެ 250 ވަރަކަށް މީހުންނަށް ވަޒީފާގެ ފުރުސަތު ލިބުނެވެ.

މީގެ ސަބަބުން މަހެއްގެ މައްޗަށް އަތޮޅަށް ވަންނަ ފައިސާގެ އަދަދު 50 ހާހަށް ވުރެ މަތިވިއެވެ. އޭޑީއޭ ހިންގުމަށް މަޖިލިހެއް ވެސް އުފެއްދިއެވެ. އެ މަޖިލީހުގެ ޗެއާމަނަކީ އޭރުގެ އެޓޯލްސް މިނިސްޓަރ އަބްދުﷲ ހަމީދެވެ.

ލިޔުންތެރިޔާގެ މައިގަނޑު ވާހަކައަކީ އައްޑޫ ޑިވެލޮޕްމަންޓު އޮތޯރިޓީގެ ނަމުގައި ހިންގަމުން އައި އޮފީހުގެ ޕްރޮޖެކްޓްސް ޔުނިޓުގެ ހަރުދަނާކަން ނެތްވާހަކައެވެ. ގަން ވީރާނާވާތަން ބަލަން ތިބި ވާހަކައާއި އިނގިރޭސިން ގަމުގެ އިންފްރާސްޓްރަކްޗަރ ހެދުމަށް ދިން ދެ ލައްކަ ޕައުންޑު ބޭނުންކޮށްގެން އެ މަސައްކަތް ކުރުމުގެ ގާބިލުކަން އެޔުނިޓުގައި ނެތްވާހަކައެވެ.

ވަކި އަތޮޅަކަށް ހާއްސަކޮށް އެއަތޮޅެއްގެ ތަރައްގީ އާއި އިގްތިސާދަށްޓަކައި މި ނޫނީ އޮފީހެއްހަދާފައި ނެތްވާހަކައެވެ. އިނގިރޭސިން ގަމުން ފައިބައިގެން ދިޔައިރު ދޫކޮށްދިޔަ އެތަކެއް މިލިޔަން ޕައުންޑުގެ އަގު ހުރި ތަކެތި މާލޭގެ ވިޔަފާރިވެރިންތަކެއް ނާސިރުގެ ސަރުކާރާއި ގުޅިގެން މާލެ ގެންދިޔަ ކަމުގެ ވާހަކަ އެގެންދިޔަތަކެތީގެ ލިސްޓު ފެންނާނެ ހެން ތާރީހު ދިރާސާކުރާ މީހުންގެ އަތުގައި ހުއްޓައި ދުށީމެވެ.

އޭނާ ތުހުމަތު ކުރާގޮތުން އެބަޔަކު ރިޒޯޓުތައް ހުޅުވީ ގަމުން ނެގި ފަރުނީޗަރާއި އެހެންވެސް އަގުހުރި ތަކެތިންނެވެ. ގަން އެއާޕޯޓު އިންޓަނޭޝަނަލް ކުރީ 2007 ވަނަ އަހަރު މައުމޫނު އަބްދުލްގައްޔޫމެވެ.

އޭގެފަހުން މިއަދާއި ހަމައަށް 15 އަހަރުވީ އިރު އަދިވެސް ގަން އެއާޕޯޓުން ސީދާ ބޭރަށް ދަތުރުކުރަނީ އެންމެ މަންޒިލަކަށެވެ. 1981 ވަނަ އަހަރު ހެދި ގަން ޑިވެލޮޕްމަންޓް އޮތޯރިޓީ ފަދައިން ތަފާތު އެކި ނަންނަމުގައި އެކި ފަހަރުމަތިން އެކި އޮފީހާއި ކޮމިޓީތައް ގަމުގެ ތަރައްގީގެ ނަމުގައި ހަދާފައިވެއެވެ. އެއާޕޯޓު ތަރައްގީކުރުމަށް ތަފާތު މަޝްރޫއުތައް ހިންގުމަށް އިއުލާން ކުރި ނަމަވެސް ކޮންމެވެސް ސަބަބަކާއި ހުރެ ގަން އެއާޕޯޓު އަދިވެސް އޮތީ ތަރައްގީ ނުވެއެވެ.

ބައިނަލްއަގުވާމީ މި އެއާޕޯޓުގެ ފުށުން އައްޑުއަށް ވަންނަ ފައިސާގެ އަދަދު 1980ގެ އަހަރުތަކާ އަޅާބަލާއިރު މާ ބޮޑުތަނުން އިތުރެއް ނުވެއެވެ. އަދިވެސް މާލެއަށް ހިޖުރަކުރުމާއި އިގްތިސާދަށްޓަކައި ގަމުގެ ވާހަކަ ދެއްކުން އޮތީ ކުރިއަށެވެ. މިގޮތަށް “ގަން ހިންގުން” ކުރިއަށް ގެންދާތާ 40 އަހަރު ވެއްޖެއެވެ.