ތާރީހުގެ ތެރެއިން: ނާސިރު ސަރުކާރުގެ ކޮކޮނަޓް ޑިވިޝަންގެ ވާހަކަ

ވިޔަފާރީގެ މުއާމަލާތްތަކުގައި އަގު ދެއްކުމަށްވެސް އެއްޒަމާނެއްގައި ދިވެހިން ކާށި ބޭނުންކޮށްއުޅުނެވެ. އޭރު ރާއްޖެއިން ގެންދިޔައީ ކާށި އެކްސްޕޯޓު ކުރަމުންނެވެ. 1966 އާއި 1970 ވަނަ އަހަރާ ދެމެދު ޖުމުލަ 66 ޓަނުގެ ކާށި ދިވެހިރާއްޖެއިން އެކްސްޕޯޓުކޮށްފައި ވެ އެވެ.

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރުއްތަކުގެ ހާލަތު ދިރާސާކުރުމަށް ޔޫއެންޑީޕީގެ ކޮކަނަޓް އެގްރޮނޮމިސްޓް، ޑރ. ޑީ.ވީ.ލިޔަނަގެ ރާއްޖެ ވަޑައިގަތީ 1972 ވަނަ އަހަރު އެވެ. އޭރު ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހުރީ ރަނގަޅަށް މޫލައި، ހެދިފައި ހުރި އެއް މިލިއަން އެއްލައްކަ އެގާރަހާސް ރުކެވެ.

advertisement

ރާއްޖޭގައި ރުއް އާލާކުރުމަށް ޑރ.ލިޔަނަގެ ހުށަހެޅުއްވީ ފަސް އަހަރު ދުވަހުގެ ޕްރޮޖެކްޓެކެވެ. އެ ޕްރޮޖެކްޓަށް ހަރަދުވާނޭ ކަމަށް ލަފާކޮށްފައިވަނީ އެއްމިލިއަން ޑޮލަރެވެ. ޕްރޮޖެކްޓް ބިނާކޮށްފައި އޮތީ މުޅި ރާއްޖެއަށެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ސަރުކާރުން ބޭނުންވީ ޕްރޮޖެކްޓްގެ ދާއިރާ ހަނިކޮށް މާލެއާ ކައިރި ހަތަރު އަތޮޅެއްގައި މިކަން ކުރުމަށެވެ. ފައިސާ ދަތިވެގެންނެވެ. މިނިސްޓްރީގެ އެދުމަކަށް ވީ މާލެ އަތޮޅުގެ އެންމެ ރަށެއްގައި އެ ޕްރޮޖެކްޓް ފެށުމެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ޑރ.ލިޔަނަގެ ވިދާޅުވީ އެ ޕްރޮޖެކްޓް އެހާ ކުޑަކުޑަ ދާއިރާއެއްގައި ހިންގާނަމަ، ފަސް އަހަރު ވާއިރު އެ ޕްރޮޖެކްޓް ހިންގުމަށް ދިޔަ ހަރަދާއި އެއްވަރުގެ ނަތީޖާއެއް ނުފެންނާނޭ ކަމަށެވެ. އެހެން ނަމަވެސް، ސަރުކާރުން އެގޮތަށް އެދެމުން ގެންދާތީ، ޕްރޮޖެކްޓްގެ ދާއިރާ ހަނިކޮށް، އޭގެ ފަހުން ޑރ.ލިޔަނަގެ ހުށަހެޅުއްވީ ހަތަރު އަހަރު ދުވަހަށް އެއްލައްކަ 143،500ރ.ގެ ޕްރޮޖެކްޓެކެވެ.

ޑރ.ލިޔަނަގެ ހިންގަން އުޅުން ޕްރޮޖެކްޓުގެ އެންމެ ބޮޑު ބޭނުމަކީ ރާއްޖެއިން ކާއްޓާއި، ރުކުގެ ބައިތައް ބޭނުންކޮށްގެން އުފައްދާ ތަކެތި އެކްސްޕޯޓުކުރެވޭ މިންވަރު މަތިކުރުމެވެ. ޕްރޮޖެކްޓު ހިންގުމަށްޓަކައި ކައިރި ހަތަރު އަތޮޅުގެ ރުއްތައް ބަލާލަން ދިއުމަށް ޑރ.ލިޔަނަގެ އެދުނު ނަމަވެސް އޭނާއާއެކު ފޮނުވާނޭ މީހަކު ނުވެގެން އެކަން އޮތީ ކުރެވޭ ގޮތް ނުވެފައި ކަމަށް އެގްރިކަލްޗަރ މިނިސްޓްރީން 1972، ޖޫން 25 ވަނަ ދުވަހު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ އޮފީހަށް ފޮނުއްވި ސިޓީގައި ބުނެފައި އޮވެ އެވެ.

ޑރ.ލިޔަނަގެ ފާހަނގަކޮށްފައިވާ އަނެއް މުހިންމު ނުކުތާ އަކީ, ރާއްޖޭގައި ރުއް އިންދާފައި ހުރީ މާ ކައިރި ކައިރީގަ ކަމާއި އޭކަރެއްގައި ހަތްދިހަ ރުކަށްވުރެ ގިނަ ވުމަކީ ރުކުގެ މަތިވަރު ދަށްވުމަށް މެދުވެރިވާ ސަބަބެއްކަމަށެވެ.

އެހެންކަމުން އޭނާގެ ލަފައަކަށް ވީ އޭކަރެއްގައި 70 ރުއް ބަހައްޓާފައި، އިތުރަށް ހުރި ރުއްތައް ކެނޑުމެވެ.

މި މަޝްރޫއާއި ގުޅޭގޮތުން އޭރުގެ އެގްރިކަލްޗަރ މިނިސްޓްރީ އިން ރައީސް އޮފީހަށް ސިޓީ ފޮނުއްވުމުން ޖަވާބުގައި ރައީސް އޮފީހުން ދެންނެވީ ޑރ.ލިޔަނަގެ ގެ ރިޕޯޓުގައި ފާހަގަކުރައްވާފައިވާ ކަންކަން ތަންފީޒުކުރުމަށް ފެނިވަޑައިގަންނަވާ ކަމަށެވެ. އެހިސާބުން އެ މަޝްރޫއު ހިންގުމަށްޓަކައި އެގްރިކަލްޗަރ މިނިސްޓްރީގެ ދަށުގައި އެކަމަށް ހާއްސަ ޑިވިޝަނެއް އުފެއްދިއެވެ.

‘ސީ.އައި.ޑިވިޝަން’ (ކޮކަނަޓް އިމްޕްރޫމަންޓް ޑިވިޝަން) ގެ ނަމުގައި އުފެއްދި މި ޑިވިޝަން އިން ކުރަން ނިންމި ކަންކަމަކީ;

• ރާއްޖޭގެ ރުއްދަނޑު ރަނގަޅުކުރުމާ ބެހިގެން ފުރަތަމަ ފަސް އަހަރުގައި ޕްލޭނެއް ރޭވުމާއި، އޭގައިވާ ކަންތައްތައް ކޮކަނަޓް އެގްރޯނޮމިސްޓްގެ އިރުޝާދުގެ ދަށުން ކުރުން؛ މީގެ ތެރޭގައި، ހުރި ރުއްތައް ހެދެވޭނޭ ގޮތަކަށް ޖާގަ ހޯދައި ދިނުމާއި، ރާވައި ދިނުމާއި އަލުން ރުއް އިންދުން ހިމެނޭ.
• މި ޕްރޮގްރާމްގެ ދަށުން ސީޑް ގާޑްންއެއް އުފެއްދުމާއި ރާއްޖޭގައި ރުވާނޭ މުޑުވައް ހޯދައިދިނުން.
• ކަމާބެހޭ ރާއްޖެތެރޭ މީހުންނާއި އަދި މިކަމަށް ހާއްސަ ބަޔަކު ސައިންޓިފިކް ގޮތަކަށް ޓްރެއިން ކޮށްދިނުން.
• ރާއްޖެތެރޭގެ ރުއްދަނޑު ރަނގަޅުކުރުމަށް އެޅެންހުރި ފިޔަވަޅުތަކުގެ މައުލޫމާތު ލިޔުމުންނާއި ވާހަކައިން ފެތުރުން.
• ކުފުރާ (ނާށިން ވަކިކޮށް، ހިއްކާފައި ހުންނަ ކުރޮޅި – މިއީ އޭރު ރާއްޖެއިން އެކްސްޕޯޓު ކުރަމުން ގެންދިޔަ ބާވަތެކެވެ.) ހެދުމަށް މިހާރަށްވުރެ ސައިންޓިފިކް ގޮތެއް ހުށަހަޅައި ރާވައިދިނުން.
• މިހާރުގެ ރުއްދަނޑު އިންތިޒާމުކުރުމަށްފަހު ދެވަނަ ކްރޮޕްއެއް ދަނޑުގައި އުފެދޭނޭ މަގުވެސް ހޯދައިދިނުން؛ މިއެވެ.

އެއީ 1972 ވަނަ އަހަރެވެ. ރައީސް އިބްރާހީމް ނާސިރުގެ ދައުރެވެ. ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން އެތައް މަޝްވަރާތަކަކަށްފަހު ކޮކަނަޓް އިމްޕްރޫވްމަންޓް ޑިވިޝަން އުފައްދަވައި، މަސައްކަތް ފެއްޓެވިނަމަވެސް، ޑރ.ލިޔަނަގެ ހުށަހެޅުއްވި ހުށަހެޅުއްވުމާ އެއްގޮތަށް އޭރުގެ ސަރުކާރުން އެ ޕްރޮޖެކްޓް ކުރިއަށް ނުގެންދެއެވެ. އެންމެ ބޮޑު ދައްޗަކަށްވީ ފައިސާ އެވެ. އޭރު އެ ޕްރޮޖެކްޓް ހިންގި ނަމަ, މިއަދު ރާއްޖެއިން ކާށި އެކްސްޕޯޓު ކުރެވޭނެ މިންވަރަށް ކާށި ލިބުން ފަހިވީސް ބާއެވެ? ނުވަތަ ކުޑަމިނުން އިމްޕޯޓު ނުކޮށް ދިވެހިންނަށް ބޭނުންވާ މިންވަރަށް ރުކުގެ މޭވާ ލިބުނީސްބާއެވެ? ފައިސާގެ ދަތިކަމާހެދި ކަމަށް ބުނެ ނުކޮށްދޫކޮށްލީ ފައިސާ ލިބޭނެ ފައިސާ ހަރުލާނެ ޕްރޮޖެކްޓެކެވެ. ދެމެހެއްޓެނިވި މުހިންމު ކަމެކެވެ. ކޮކޮނަޓް ޑިވިޝަން އަލުން އުފެއްދުމަކީ އެގްރިކަލްޗަރ މިނިސްޓްރީ އިން ކޮންމެހެން ކުރަންޖެހޭ ކަމެކެވެ. އެއީ, ވިޔަފާރިއާއި, ދަނޑުވެރިކަމާއި ދެމެހެއްޓެނިވި ކާނާގެ ކަށަވަރުކަމާއި މިކަން ގުޅޭތީއެވެ.

ނޯޓު: މި އާޓިކަލް އަށް މައުލޫމާތު ނަގާފައިވަނީ މަހަފޫޒް ސައީދުގެ ލިޔުމަކުންނެވެ.