ރިޕޯޓް: މިފްކޯއަކީ ސަދަގާތު ފަންޑެއް ނޫން!

ސަރުކާރުތަކުން ވިޔަފާރިތައް ކުރާތީ އަބަދު ވެސް ޝަކުވާތައް އޮވެއެވެ. ނަމަވެސް މާކެޓް ބެލެންސްކުރުމަށާއި ރައްޔިތުންނަށް ކޮންމެހެން ލިބެންޖެހޭ ހިދުމަތްތަކާއި ތަކެތި ފޯރުކޮށްދިނުމަށް މަގުފަހިކުރުމާއި އެކަން ކަށަވަރުކުރުމަށް ސަރުކާރުތަކުން ފިޔަފާރިތައް ކުރަން މަޖުބޫރުވެއެވެ. ފެނާއި ނަރުދަމާއި ކަރަންޓާއި ޒަރޫރީ ކާބޯތަކެއްޗާއި، ޒަރޫރީ ކަންކަމަށް ބޭނުންވާ މުދާ މެދުކެނޑުމެއް ނެތި ރައްޔިތުންނަށް ފޯރުކޮށްދިނުމަށް މަގުފަހިކުރުމަކީ ސަރުކާރުގެ ޒިންމާއެކެވެ. ދިވެހިންގެ މަސްކުންފުނި މިފްކޯއަކީ މިފަދަ ޒިންމާއެއްގެ ދަށަން އުފަންކޮށްފައިވާ ވިޔަފާރި ކުންފުންޏެކެވެ. ކުންފުނިތަކުގެ މައިގަނޑު އެއް މަގުސަދަކީ ވިޔަފާރީގެ ފައިދާ ހޯދުން ކަމުގައި ވިޔަސް ސަރުކާރަކުން ކުންފުންޏެއް އުފައްދާ އިރު އެންމެ އިސްކަން ދޭ ކަމަކީ ރައްޔިތުންނަށް ކޮންމެހެން ބޭނުން އެ ހިދުމަތް ފޯރުކޮށްދިނުމެވެ. މިފްކޯގެ ވެސް މައިގަނޑު މަގުސަދު ބިނާ ވަނީ އެ ފަލްސަފާގެ މައްޗަށެވެ.

މިފްކޯ އަށް ފައިދާތަކެއްވި ޒަމާނެއް ވެސް ދިޔައެވެ. ނަމަވެސް ތަފާތު އެކި ސަބަބުތަކާ ހުރެ ފައިދާ އަށް ވުރެ ބޮޑަށް އެ ކުންފުނި ހިންގަންޖެހިފައި ވަނީ ދަރަނީއެވެ. މަސްވެރިންގެ ހައްގުތައް ހިމާޔަތްކޮށް ގެއްލުމުގައި ވިޔަސް ރާއްޖޭގެ މަސްވެރިކަން ދެމެހެއްޓޭނެ ގޮތަކަށް ކަންކަން ރޭވިފައި ބޭއްވުމަކީ އޭގެ އެއް ސަބަބެވެ. ވިޔަފާރި ފައިދާ އަށް ވުރެ މަސްވެރިކަން ދެމެހެއްޓުމަށް ކުރަންޖެހޭ މަސައްކަތުގެ ތެރޭގައި މިފްކޯ ދއުރު ބޮޑެވެ. ނަމަވެސް ސުވާލަކީ އެކަން ކުރުމުގައި ވެސް ފައިދާ ވާނެ ފޯމިއުލާއެއް ސަރުކާރުތަކަށް ނެރެވިފައި ނެތީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟ މަސްވެރިންގެ ހައްގުތައް ރައްކާތެރިކުރަމުން ވެސް ވިޔަފާރި ނުކުރެވެންވީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟

advertisement

ޖަވާބު ސާފެވެ. ޒަމާނުއްސުރެ ސަރުކާރުތަކުން މިފްކޯ ބޭނުންކުރަމުން އައީ ސިޔާސީ ހަތިޔާރެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ގިނަ ރައްޔިތުންތަކެއްގެ ދިރިއުޅުމާ ގުޅިފައިވާ މަސައްކަތަކަށް ވުމާއި އެ ކުންފުނީގެ ވަޒީފާތަކުގައި އެތައް ބަޔަކު އުޅުމާއި އެ ކުންފުނިން ލިބޭ އާމްދަނީ އަށް އެތައް އާއިލާތަކެއް ބަރޯސާވެފައި ވުމަކީ އޭގެ ފައިދާ ސިޔާސީ ފަރާތްތަކުން ނަގަން މެދުވެރިވި އަދި މިހާރު ވެސް އެކަން އެ ގޮތުގައި ދެމި އޮތް އެއް ސަބަބެވެ. ވިޔަފާރި ފައިދާ އަށް ވުރެ ސިޔާސީ ފައިދާއަށްޓަކައި ސަރުކާރުތަކުން އަދި ސިޔާސީ ވެރިން ދިޔައީ މިފްކޯ ގުރުބާން ކުރަމުންނެވެ. ދުނިޔޭގެ މާކެޓާ ގުޅިލާމެހިފައިވާ ވިޔަފާރިއެއް ނަމަވެސް އެ ކަމަށް ބެލުމެއް ނެތި މަސްވެރިންނަށް ނުރަނގަޅު ތަސައްވަރުތަކެއް ދިޔައީ ދައްކަމުންނެވެ. ވެރިކަމުގެ އެކި ދައުރުތަކުގައި އެކި ވައުދުތައް ވުމުގެ ނަތީޖާ ހިއްޗެވެ. އެއްބަޔަކު ހަމަ އަގު ހޯދައި ދިނުމުގެ ވައުދުވާ އިރު އަނެއް ބަޔަކު ބުނަނީ ބެޔަސް ނުބެޔަސް ފައިސާ ދޭނެ ކަމަށެވެ. ނަމަވެސް ސިޔާސީ ވެރިންގެ މި ވައުދުތައް ވިޔަފާރި ކުންފުންޏަކުން ފުއްދާނީ ކޮން ގޮތަކަށް ހެއްޔެވެ؟

މަސްވެރިންނަށް ހަމަ އަގު ހޯދައިދިނުމުގެ ވާހަކައަކީ ވެސް ސިޔާސީ ފަތުވާއެކެވެ. ވިޔާރިއެއްގައި ހަމަ އަގަކީ ވިޔަފާރި ފައިދާގެ ހަމަ އަގެވެ. ހަރަދު ކަނޑާފައި ފައިދާ ނެރެވޭ އަގަކީ ހަމަ އަގެވެ. އެ ގޮތުން މިފްކޯ އަދި މަސްވެރި ކުންފުނިތަކުގެ ވިޔަފާރި ބިނާ ވަނީ ބޭރުގެ މާކެޓްތަކަށެވެ. އެހެންކަމުން ހަމަ އަގު ވެސް ބިނާ ވަނީ އެ މާކެޓްތަކަށް މަސް ވިއްކާފައި ފައިދާ ނެރެވެނެ އަގަކަށެވެ. ބޭރުގެ މާކެޓުގައި މަސްވެރިން އަތުން މަސް ގަންނަ އަގު ބިނާ ވަނީ ބޭރުކުރާ މަސް މާކެޓްތަކުން ގަންނަ އަގާއި އެ އުފެއްދުން އެ މާކެޓްތަކަށް ފޯރުކޮށްދިނުމަށް ދާ ހަރަދު ކަނޑާފައި ފައިދާ ވާ މިންވަރެއްގެ މައްޗަށެވެ.

ބޭރުގެ މާކެޓްތަކުގައި އަގު ކިތަންމެ ދަށްވެފައި ވިޔަސް ރާއްޖޭގައި ވަކި ސީލިންގެއް ކަނޑައަޅައިގެން މަސް ގަންނަމުން ދިޔުމުގެ ނަތީޖާ ހިތްޗެވެ. ފަހަރުގައި މަސްވެރިންނާއި އޮޑިވެރިންނަށް އެއީ ފައިދާ ހުރި ގޮތެވެ. ނަމަވެސް އެ މީހުންގެ ފައިދާއަށްޓަކައި މުޅި ރައްޔިތުން ދަރަނީގެ ތެރެއަށް ވައްޓާލުމަކީ ވެސް ދައުލަތަކުން ކޮށްގެން ވާނެ ކަމެއް ނޫނެވެ. އެ ސިޔާސަތުން މަސްވެރިޔާގެ އާމްދަނީ ފަހަރުގައި ކަށަވަރުވެ އިތުވެދާނެއެވެ.  ނަމަވެސް ދައުލަތުގެ ބޮލުގައި އެޅެމުންދާ ދަރަނި އެ މަސްވެރިޔާގެ ބޮލަށް ވެސް ޖެހެނީ އާންމު ރައްޔިތު މީހާގެ ބޮލަކަށް ޖެހޭ މިންވަރަށެވެ.

ކުރަންވެފައި އޮތް ކަމަކީ ހަމައަގު ކަނޑައެޅުމެއް ނޫނެވެ. މިފްކޯ އިން ވެސް އަދި ސަރުކާރުން ވެސް ކުރަންވެފައި އޮތް ކަމަކީ ވެލިއު އެޑް ކުރެވޭނެ މަގުތައް ތަނަވަސްކުރުމެވެ. ހަރަދު ކުޑަކޮށް އަދި ފެންވަރު ރަނގަޅު އުފެއްދުންތައް މާކެޓަށް ނެރެވޭނެ މަގު ތަނަވަސްކުރުމެވެ. މަސްވެރިޔާ އާއި އޮޑިވެރިން ކުރަންވީ ކަމަކީ ބާނާ މަހަށް ލިބޭ އަގުގެ މައްޗަށް ހަރަދުތައް ތަރުތީބު ކުރުމެވެ. ޒަމާނީ އޮޑިފަހަރުގައި ހަރަދު ކުޑަކޮށް މަސްވެރިކަން ކުރެވޭނެ ގޮތްތައް ހޯދުމެވެ. މަސް ދޯންޏަކީ ވެސް ކުޑަ ވަރެއްގެ ފެކްޓަރީއެކެވެ. ނޫނީ ވިޔަފާރިއެކެވެ. އެ ވިޔަފާރި ނޫނީ ފެކްޓަރީ ހިންގަންވާނީ ލިބޭ އާމްދަނީން ހަރަދު ކަނޑާފައި ފައިދާވާ ގޮތަކަށެވެ. މިފްކޯގެ މާކެޓަކީ ބޭރުގެ ކުންފިތަކަށް ވާއިރު މަސްވެރިންގެ މާކެޓަކީ މަސް ގަންނަ ކުންފުނިތަކެވެ. އެހެންކަމުން މަސް ބާނަން ކުރާ ހަރަދު ބައްޓަންކުރަންޖެހެނީ މަސް ގަންނަ ކުންފުނިތަކުން ގަންނަ އަގަށް ބަލައިގެންނެވެ.

ސަރުކާރުން ނުވަތަ ދައުލަތަކުން ކުރަންޖެހޭ ކަމަކީ ވިޔަފާރީގެ ފައިދާ ނެރެވޭނެ ގޮތްތަކަށް ސިޔާސަތުތައް ބައްޓަންކުރުމެވެ. މިފްކޯ ތަރައްގީކުރުމެވެ. ނަމަވެސް މިފްކޯ އަދި މިފްކޯގެ ދަށުން ހުރި ފެކްޓަރީތައް ކަމަށްވާ ޅ. ފެލިވަރު ފަދަ ތަންތަން އަދިވެސް ހިންގަނީ އެންމެ ކުރީ ޒަމާނުގެ އުސޫލްތަކުގެ މަތީގައެވެ. ބޭނުންކުރަނީ އެތަން އުފެއްދި އިރު ވެސް ގާއިމުކޮށްފައި ހުރި ވަސީލަތްތަކެވެ. ޒަމާނީ ޓެކްނޮލޮޖީގެ އެހީގައި ހަރަދުތައް ކުޑަކުރެވޭނެ އިންވެސްޓްމަންޓްތައް ގާއިމުކުރެވިފައި ނެތުމަކީ ސަރުކާރުތަކުގެ ފެއިލްވުމެވެ. ސިޔާސީ ބޭނުމަށްޓަކައި އެއިރެއްގައި އޮންނަ ސަރުކާރެއްގެ ވިސްނުމަށް މުވައްޒަފުންނާއި ވެރިން ލައިގެން ހިންގަން އުޅުމުގެ ނަތީޖާ ކިތަންމެހާ ވެސް ހިއްޗެވެ. ފެލިވަރާއި ކޫއްޑޫ ފަދަ ތަންތަނުގެ އިސް ވެރިންނަށް އާންމުކޮށް ތިބެނީ ކަމުގެ ތަޖުރިބާ އާއި އިލްމަށް ވުރެ ސިޔާސީ ބޭނުމަށްޓަކައި އިސްކޮށްފައި ތިބޭ ބައެކެވެ. ނަތީޖާއަކަށް ވަނީ އެ ފަރާތްތަކުން ވިޔަފާރި އަށް ވުރެ ސިޔާސީ ކަންކަން އިސްކުރުމެވެ.

މަސްވެރިންގެ ޝަކުވާތައް ބޮޑުވެ، ހިތްހަމަ ނުޖެހުން އިންތިހާ އަށް އެބަ އޮތެވެ. މިހާރު ވެސް މަސްވެރިން އެ ދަނީ މުޒާހަރާކުރަމުންނެވެ. ފެލިވަރުގައި މުޒާހަރާކުރާ މަސްވެރިންގެ ހުރިހާ ހުށަހެޅުމަކީ ވިޔަފާރި ކުންފުންޏެއްގެ ހައިސިއްޔަތު ފުރިހަމަކޮށްދެވޭނެ ކަމަކަށް ނުވެދާނެއެވެ. ނަމަވެސް އެ ހުށަހެޅުންތަކުގެ ތެރޭގައި ހުރި ގިނަ ކަންތައްތަކަކީ ހަގީގަތުގައި ވެސް ސަރުކާރުތަކުން އިހްމާލުވުމުގެ ސަބަބުން މެދުވެރިވެފައިވާ ކަންތައްތަކެވެ.

“އަހަރެމެން މި އެދެނީ މަހުގެ އަގު 20ރ. އަށް ވުރެ ދަށް ނުކުރުމަށް. ލުއި ފަސޭހަކޮށް އައިސް ލިބޭނެ ގޮތް ހަމަޖެއްސުން. މިފްކޯގެ ދަށަށް ކީކިމިނީ ގެންގޮސް ބޭނުންކުރަން ފެށުން. ދުވަހުން ދުވަހަށް މަސްކިރޭނެ އިންތިޒާމު ހަމަޖެއްސުން. މަސްވެރިންގެ ޑިމާންޑްތަކަކީ މިއީ،” ފެލިވަރުގައި މުޒާހަރާކުރި މަސްވެރިއަކު ބުންޏެވެ.

މަސްވެރިންގެ ޑިމާންޑްތަކުގެ ތެރެއިން މަހުގެ އަގު ކިލޯއެއް 20ރ. އަށް ވުރެ ދަށް ނުކުރުމަށް ކުރާ ޑިމާންޑް ބޮޑުވެފައި އޮތް މައިގަނޑޫ ސަބަބަކީ މަސް ގަންނަ އެންމެ ދަށް އަގުގެ ގޮތުގައި އެތައް ދުވަހެއް ވަންދެއް އެ އަގު ކަނޑައަޅާފައި އޮތުމަށް ފަހު ދާދި ފަހުން އެ އަގު ދުނިޔޭގެ ބާޒާރުގައި މަސް ހުންނަ އަގަށް ބަލައިގެން ކަނޑައަޅަން ސަރުކާރުން ނިންމުމާ އެކު މަސް ކިރާ އަގު ދަށް ވުމެވެ. މިއީ ފަހަރުގައި ވިޔަފާރީގެ ވިސްނުމަކުން ބަލާ ނަމަ ހައްލު ހޯދޭނެ މައްސަލައަކަށް ނުވެދާނެއެވެ. ނަމަވެސް މި ކަމުގައި ގޯހީ މަސްވެރިންނެއް ނޫނެވެ. ސިޔާސީ ބޭނުމަށްޓަކައި ކުންފުންޏަށް ލިބޭ ގެއްލުމަށް ނުބަލައި ދުނިޔޭގެ މާކެޓް ރޭޓްގައި ނުވިއްކޭ އަގެއް ކަނޑައަޅައި މަސްވެރިން އެ އަގަށް ދެވިހިފަން މަޖުބޫރުކުރުވި ސަރުކާރުގެ ސިޔާސަތާއި އެ ސިޔާސަތުތައް ކަނޑައެޅި ފަރާތްތަކާއި އެ ވާހަކަތައް ޕޯޑިއަމްތަކުގައި ދެއްކި ފަރާތްތަކެވެ.

އަގުގެ ޑިމާންޑް ފިޔަވައި މަސްވެރިން ދެން ކުރި ޑިމާންޑްތަކުގެ އަސްލު ގުޅެނީ މިފްކޯ އާއި މަސްވެރިކަމުގެ ދާއިރާ ތަރައްގީކުރުމުގައި ސަރުކާރުތަކުން ގެންގުޅުނު ސިޔާސަތުތަކަށެވެ. ޒަމާނީ ވަސީލަތްތައް ގާއިމުކޮށް ކެޕޭސިޓީ އިތުރުކުރި ނަމަ ރާއްޖޭގެ މަދު މަސްވެރިން ބާނާ މަސްކޮޅު ނުކުރެންވީ ސަބަބެއް ނެތެވެ. ޓެކްނޮލޮޖީ ގޮތުން މަސްވެރިކަމުގެ ދާއިރާ އިންތިހާ އަށް ކުރިއަރައި އެ ޓެކްނޮލޮޖީގެ ބޭނުން މަސްވެރި ދޯނިތަކުން ހޯދަމުން އައި ނަމަވެސް މަސްކިރާ ސަރުކާރުގެ ކުންފިނި އޮތީ އަދިވެސް 80ގެ އަހަރުތަކުގައެވެ. ވަސީލަތްތައް އިތުރުކުރެވިފައެއް ނެތެވެ. އެކަށީގެންވާ އިނެވެސްޓްމަންޓްތަކެއް ކުރެވި ފައިދާ ނެރޭނެ ގޮތްތައް އިންތިޒާމުކުރެވިފައެއް ނެތެވެ. މަސް ކިރުމާއި އައިސް އުފެއްދުމުގައި ވެސް އޮތީ މި މައްސަލައެވެ.

މަސްވެރިކަން ވިޔަފާރި އުސޫލުން ކުރަން ބޭނުން ނަމަ ހަމަ އަގާ މެދު ދެކޭ ގޮތް ބަދަލުކުރަންޖެހެއެވެ. ވިޔަފާރިއެއްގައި ހަމައަގަކީ ފައިދާ ނެރެވޭ އަގެވެ. ވިސްނުމާއި ސިޔާސަތު ބައްޓަންކުރަންވީ އެ އަގު މަތިކުރެވޭނެ ގޮތެވެ. މާނައަކީ ވިޔަފާރި ފައިދާ އިތުރުކުރެވޭނެ ގޮތެކެވެ. ވަސީލަތްތައް ގާއިމުކޮށް ކެޕޭސިޓީ އިތުރުކުރަންވީއެވެ. އެ ނޫން ގޮތަކަށް ސިޔާސީ ބޭނުމަށްޓަކައި ކުރާ ނަމަ ވިޔަފާރިއަށް ގެއްލުންވާ ވާހަކަ ނުދައްކާށެވެ. ޞަދަގާތު ފައުންޑޭޝަނެއް ގޮތަށް މަސްވެރިކަން ވެސް ކުރިއަށް ގެންދާށެވެ. ކަރަންޓާއި ފެނާއި ނަރުދަމާ ފަދައިން ސަބްސިޑީކޮށްގެން ކުރިއަށް ގެންދާ ނަމަ ވިޔަފާރީގެ ވާހަކަ ދެއްކުން ހުއްޓާލަންޖެހެއެވެ. އެއީ ދެކޮޅު ޖެހޭ ކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ.